الأرض امّا موات و امّا عامرة
+0 به یه ن
یئر یا مَوات‌دیر (اؤلو) و یا عامیره (آباد) و اونلارین هر بیری یا اصلی‌دیر و یا عَرَضی.
بیرینجی: او یئر كی اصالتاً موات‌دیر و سابیقاً آبادلانماییب و بیزده (شیعه‌ده) بو یئرلرین ایماما عایید اولماسیندا ایختیلاف یوخدور. بو باره‌ده شئیخ طوسی‌نیی «خلاف»ی، غنیه، جامع‌المقاصد، مسالك و آیری جماعتدن ایجماع ذیكر اولوب.
و نصّ‌لر ده بو زمینه‌ده ایستیفاضه حدّینه چاتیب. بلكه دئییلیب كی متواتیردیر و بو یئرلر انفالدیلار. بلی هر كس اونلاری آبادلایا اونلاردا عوضسیز تصرّوف ائده بیلر. و بو مسأله (آبادلاتماقلا مالیك اولماق) حمل اولور پیغمبردن بو ریوایته كی بویوروب: «موتان الارض لله و رسوله ثم هی لكم منی ایها المسلمون . . .»اؤلو (موات) یئرلر آللاهین و اونون رسولونوندور سونرا مندن سیزین اوچوندور ائی موسلمانلار. و بونا تای باشقا حدیث: «عادیّ الارض لله و لرسوله ثم هی لكم منی (بوش یئرلر آللاهین و اونون روسولونوندور سونرا من‌ده اونو سیزه وئریرم.) «عادیّ الارض» او یئرلردیلر كی قاباقكی میلّتلر مثلاً عاد و ثمود قوملاریندان قالیر و آباد دئییل.
بعضی خبرلرده گلیب كی بئله یئرین خراجینی گرك ایماملارا وئره‌سن، نئجه كی كابلی‌نین صحیحه ریوایتینده وار كی ایمام بویورور: «علی‌نین كیتابیندا تاپدیم كی یازیب «آللاهین یئرینی اونون ایسته‌دیگی كسلر، ایرث آپارار و عاقیبت موتقّی‌لریندیر. بویورور: من و اهل بئیتیم او كسلریك كی آللاهین یئری بیزه ایرث یئتیشر و بیز موتّقی‌ییك و یئرین هامیسی بیزیمدیر. پس موسلمانلاردان هر كس ، بیر یئر احیاء ائله‌یه، اونون خراجینی منیم اهل بئیتیمدن اولان ایماما وئرسین و اؤزو نه قدر ایستیفاده ائله‌سه، اونون اوچون حلالدیر. (الخ)
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي