(ایكی نوع ایجماع وار: 1. موحقق: اینسان اؤزو تحقیق ائدیب و گؤروب كی هامی او مسأله‌ده ایجماع ائدیب. 2. محكی: بیر آیریسی تحقیق ائدیب و دئییر كی هامی‌نین بو مسأله‌ده ایجماعسی وار)

مسألة:

وقفین بیعی‌نین جاییز اولماماسینا فی‌الجومله (یعنی هامیسی یوخ) موحقق ایجماع وار. اونون جاییز اولماماسینا بیر ریوایتین عمومونا اساسلاناراق حكایت اولونموش ایجماع‌دا وار. او ریوایت بئله‌دیر: ایمام حسن عسكری (ع) بویوروب: « وقف واقیفلرین وقف ائله‌دیكلری زادین حسبی ایله اولار». (ایمام بو سؤزو بیر سوآل جوابیندا بویوروب.)

بیر ده علی بن راشدین ریوایتی‌نین عمومونا كی دئییر: ابالحسن كاظمدن (ع) سوروشدوم: «سنه قوربان اولوم باغیمین یانینداكی یئری آلدیم. سونرا اورانین وقف اولدوغونو اؤیرندیم». حضرت بویوردو: «وقفین آلیم-ساتیمی جاییز دئییل. اوردان حاصیل اولان تاخیل سنین مولكونه داخیل اولماز، اونو وقف اولونان شخصه قایتار». دئدیم: «اونا وقف اولان شخصی تانیمیرام». بویوردو: «حاصیل اولان تاخیلی صدقه وئر».

(بو سؤزون بو ایشكالی وار كی طرف زحمت چكیب تاخیل اكیر نییه گرك هامیسینی صدقه وئره؟ بونون حلی اوچون ایكی احتیمال وار: 1. شاید بو كیشی یئری آلاندا تاخیلی واریدی و بو اؤزو اكمه‌ییب. 2. بو اؤزو اكیبسه اؤز زحمت یاناسینی گؤتوره و یئره دوشن پایی صدقه وئره.)

بیر ده امیرالمؤمنینین (ع) و او بیری ایماملاردن نقل اولان وقفنامه‌نین كیفیّتی‌نین عمومونا گؤره. ابی عبدالله كاظمدن (ع) نقل ائدن ربعیّ بن عبداللهین حضرت علی‌نین وقفنامه‌سی كیمی كی بئله‌دیر:

بسم الله الرحمن الرحیم

بو، علی بن ابی طالب(ع) اونونلا صدقه وئرن وسیله‌دیر. علی بن ابی طالب ساغ و ساغلام دورومدا بنی زریق قبیله‌سینده یئرلشن ائوینی صدقه وئریر. آللاه یئرلری و گؤیلری ایرث آپاران گونه‌جن بو صدقه ساتیلاماز و باغیشلاناماز. علی (ع) فیلان كسی بو ائوده ساكین ائدیب او گونه‌جن كی دیریدیر و اخلافی دیریدیر. اونلارین نسلی كسیلندن سونرا بو صدقه موسلمانلاردان احتیاجی اولانا یئتیشیر. الخ.

وصفین (باغیشلانماماق و ساتیلماماق) ظاهیری بئله‌دیر كی بو وصف صدقه‌ نوعونون صیفتی‌دیر نه اونون اؤزونون.

وصفین نوعدان خاریج اولماسی و حضرت علی‌نین بو سؤزو فقط او شخصه دئمیش اولماسی بعیددیر. آما بو شرط فقط او شخصه مخصوص اولسایدی لازیم گلردی ایلك اولاراق موقوف‌علیه دئییله سونرا شرط ذیكر اولا مخصوصاً اونلارین علئیهینه ذیكر اولان شرط. بونونلا بئله كی وقفین ساتیلماسی بعضی یئرلرده جاییزدیر، اونون عدمین شرط ائتمك فایداسیز اولار. بلكه فاسید ائدیجی اولار (یعنی بیعی‌ده فاسید ائدر) چونكی شرعله موخالیفدیر. قایدا بئله‌دیر كی شرع بعضی یئرلرده اونون بیعینی جاییز بیلیر. مثلاً موقوف‌علیه‌دن فسادی دفع ائتمگی ایراده ائله‌دیگیمیز یئرلرده و یا اونا حاجتین عاریض اولماسی كی ساتماق ایجازه‌سینی وئریر و یا موقوفه ایشه یاراماز حالا دوشنده كی اوندان اصلاً فایدالانماق اولماز. مگر دئیك: بو ایطلاق (شرطی موطلق دئمك) ابن راشیدین ریوایتینده‌كی ایطلاق كیمیدیر.

او ریوایتده ایمام كاظم (ع) موطلق اولاراق بویورموشدو: وقفین بیعی جاییز دئییل. او ریوایتده اولان ایطلاق مجوّیز اولمایان یئره مونصریف اولور. (یعنی او یئرلرده صادیقدیر)

بو مطلب ایسه عوذرسیز وقفین بیعی‌نین جاییز اولماماسیندا، او ریوایت كیمیدیر. بو تقدیرده‌كی وصفی نوعا صیفت ائدك و یا خاریجی شرط كیمی حسابلایاق، بو تقیید (ساتیلماز و باغیشلانماز) قاچیلمازدیر.

بو احتیمالی وئریریك كی ایمامین بو موباح ائدیجی ایشلرین (فایداسیز اولماق و . .)عاریض اولماماسینا علمی واریدی.