ENSÂRÎ, ŞEYH MURTAZA
جمعه 20 اردیبهشت 1392
+0 به یه ن
Murtaza b. Muhammed Emîn b. Murtaza Ensârî (ö. 1281/1864) Merci-i taklîd kabul edilen Şiî âlimi.
1214 (1799) yılında İran'ın kuzeyinde bulunan Dizfûl şehrinde doğdu. Tanınmış bir ailenin çocuğu olup nesebi ashaptan Câbir b. Abdullah el-Ensârî'ye ulaşır. Öğrenimine, şehrin meşhur âlimlerinden olan amcasının oğlu Hüseyin b. Ahmed Ensârfnin yanında başladı. 1232-de (1817) babasıyla birlikte Irak'taki mukaddes yerleri ziyaret için çıktığı seyahat sırasında Kerbelâ'ya uğradı ve orada ŞİÎ ulemânın liderlerinden Seyyid Muhammed Mücâhid ile tanıştı. Bir ilmî müzakere sırasında bilgi ve zekâsıyla dikkati çekince Seyyid Mücâhid tahsilini sürdürmesi için Kerbelâ'da kalmasını istedi. Ensârî burada Seyyid Mücâhid ve Molla Muhammed Şerif Mâzenderânî'nin derslerine devam etti.
Osmanlı-İran münasebetlerinin bozulması ve 1234"te (1818) Bağdat Valisi Kölemen Dâvud Paşa'nın Kerbelâ'ya yönelik baskıları üzerine buradan göç eden bazı ailelerle birlikte Ensârî Kâzımeyn'e. oradan da Dizfûl'e gitti. İki yıl sonra Kerbelâ'ya dönerek tekrar Şerif Mâzenderânî'nin derslerine katıldı. Ertesi yıl Şeyh Mûsâ Kâşifülgıtâ'nın derslerini takip etmek için Necef "e geçti, bir yıl sonra da Dizfûl'e döndü. Ardından fıkıh, usul, felsefe ve tasavvuf konularında büyük bir otorite olan Molla Ahmed Nerâkl'den ders almak üzere Kâşân'a gitti (1240/ 1824). Burada dört yıl kalıp icazet aldıktan sonra Meşhed'e ve birkaç ay sonra da Tahran'a geçti. 1246'da (1830) Dizfûl'e döndü ve 1249 (1833) yılına kadar burada ders verdi. Daha sonra Necef'e göç etti. merci-i taklîd olan Şeyh Ali Kâşifülgıtâ ile Şeyh Muhammed Hasan Necefî'nin derslerine katıldı. Bir süre sonra kendi ders halkasını kurdu. Şeyh Hasan Necefî'nin uygun görmesiyle onun ölümünden (1266/1850) sonra merci-i taklîd kabul edildi. Aralarında Muhammed Hasan ŞîrSzî, Muhammed İrvânî. Hüseyin Kühkemerî, Habîbullah Reştî. Muhammed Kâzım-ı Horasânî gibi daha sonra merci-i taklîd olan birçok talebe yetiştirdi [223]. 18 Cemâziyelâhir 1281 [224] tarihinde Necef'te vefat etti.
Ensârî, Şiî dünyasında genel kabul gören dinî liderliği yanında Şiî fıkıh usulü alanında da yeni bir metodoloji ortaya koyan büyük bir otorite sayılmaktadır. Usulün temel konusu geleneksel olarak Kur'an, hadis, icmâ ve akıl şeklinde dört kategoriye ayrılırken Ensârî'den itibaren bu ilim lafzî ve amelî olmak üzere iki ana kola ayrıldı. Kendisinden sonra gelen Şiî ulemâsını büyük Ölçüde etkileyen Ensârî'nin metot ve düşünceleri XIX. yüzyılın ortalarından itibaren Şiî dünyasında hâkim olmuş ve görüşleri Şiî ulemâsının çoğunluğu tarafından benimsenmiştir.
Eserleri.
Otuz civarında kitap ve risale kaleme alan Ensârî'nin başlıca eserleri şunlardır:
1- Ferâ'idü'1-uşûl. Fıkıh usulüne dairdir. er-Risöle adıyla da anılan eser defalarca basılmış [225] ve birçok âlim tarafından şerhedilmiştir [226].
2- el-Mekâsib. Fıkha dair olup el-Metâcir adıyla da anılmaktadır. Çeşitli baskıları yapılan [227] eser üzerine birçok şerh ve haşiye yazılmıştır. [228] Bu iki eser Şiî ulemâsının büyük teveccühünü kazanmış ve Ahmed Horasâninin Kifâyetü'l-usûl'ü ile birlikte Şiî medreselerinde en üst seviyede okutulan temel ders kitaplarını oluşturmuştur. Bu eserlerin çok kapsamlı olması sebebiyle daha sonraki ulemâ bunlara şerh ve haşiye yazmaktan başka hemen hemen hiçbir şey yapmamıştır.
3- et-Tahâre. Allâme İbnü'l-Mutahhar el-Hillfnin el-İrşâd adlı eserinin şerhi olup birçok defa basilmiştir [229].
4- el-Menâsik. Çeşitli hâşi-yeleriyle birlikte basılmıştır. [230]
5- Hâşiyetü Necâti'l-Cibâd Hocası Muhammed Hasan Necefî'nin eserine yazdığı haşiyedir. [231] 6. Mecmû'atü'l-hidâye. Ensârinin fetvalarından meydana gelmiş olup Muhammed Takı b. Muhammed Bakır Yezdî tarafından derlenmiştir. [232]
el-Mekâsib'in bazı baskılarıyla birlikte [233] Ensârî'nin el-Beyc ve'l-hıyâr, Risale fi't-takiyye, Risale fil adale, Mes'ele fî kaza"Vs-salât ani'l -meyyit, Risale fi'l-müvâ-saca ve'I - müzayaka, Risale fî kö'ide-ti men meleke şeyden meleke'-ikrâ-re bih, Risale fî kâ'ideti nefyi'i-zarâr ve'd-dırâr, Kitâbü'l-Veşâyâ, Kitâbü'n-Nikâh, Risale fi'r-radâc, Risale fi'l-mü-şâhere, Risale fi'l-mevâriş, Risale fî şalûti'l-cumca adlı risaleleri de neşredilmiştir.
Ensârî'nin bunlardan başka, birlikte basılan Risale fî cevâzi't-tesâmuh, Risale fî mes3eletil - müştak ve Risale iîmâ yetecaUaku bi-mesa" ili't-taklîd İle (Tahran 1305), el-Mekâsib veya et-Tahâre ile beraber basıldıkları kaydedilen Kitâbü'l-Hums, Kitâbü'ş-Savm, Kitâ-bü'z-Zekât, Kitâbü'l-Gusl, Kitâbü'ş-Şa-îât adlı eserleri de vardır. [234]
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي