و الاظهر فی مدلولها هو اناطة الجواز بالاختلاف الذّی ربّما جاء فیه تلف الاموال و النّفوس
+0 به یه ن
آما آیدین گؤرونن مسأله بودور كی روایتین دلالتی بئله‌دیر: جاییزلیك مال و جان تلفینه سبب اولما احتیمالی اولان ایختیلافدان آسیلیدیر، موطلق ایختیلافا یوخ. چونكی روایتین ذئیلی تقیید ائدیر. (آخیرینده گلن قئید كی دئییر: مال و جان تلفینه سبب اولماسیندان امین دئییلیك. بو قئید حقیقی‌ده اولماسا تقیید ائدیر.) لازیم دئییل كی مال و جان تلفینه امینلیك و یا گومان اولسون. احتیمال‌دا اولسا كیفایتدیر. چونكی «ربّما» كلمه‌سی‌نین ایشله‌نن یئرلری اوندان داها اعمّ‌دیر و احتیمالا دا شامیل اولار. مال و جان تلفینه سبب اولان هر عامیل یوخ، بلكه فقط ایختیلاف. چونكی سؤزون آخیری‌نین حقیقی تقییدی یوخدور كی بیزه نصّدن آرتیغا گئتمگه ایمكان وئره. هرچند تعلیله ایشاره ائدیب. (تقیید حقیقی اولسایدی بوتون عامیللر سبب اولا یبلردی آما حقیقی اولمادیغی اوچون، فقط ایختیلافا شامیل اولور.)
بیز دئدیگیمیزه اساساً بو موكاتیبه‌دن مشهورون قاییل اولدوقلاری فتوا چیخماز. ظاهیر بئله‌دیر كی قالدیغی تقدیرده خراب اولماسیندا مشهورون امینلیك و گومانی اعتیبارلی بیلمه‌لرینده مال و جان تلفینه سبب اولان فیتنه نظرده توتولماییب. (اؤز-اؤزونه‌ده خراب اولسا ساتماسینی جاییز بیلیرلر.) نتیجه‌ده مشهورون فتواسی ایله بو روایتین مضمونونون آراسیندا «عموم خصوص من وجه» نیسبتی وار. (روایت بیر جهتدن اعمّ‌دیر: هم امینلیك و گومانا و هم احتیمالا شامیلدیر. بیر جهتدن اخصّ‌دیر: قالدیغیندا خراب اولماغی ایختیلافا مخصوص ائدیب. آما مشهور دئییر خراب اولماغا سبب اولان موطلق عامیللر. بیر یئرده ده جمع‌دیلر: ایختیلاف سبب اولا و امینلیك و گومان اولا.)
لاكین اینصاف بودور كی فتوانین مشهور اولماغی روایتده اولان ضعیفلیگی و مانعه عامّ‌لارین قاباغیندا موقاویمتین قصورونو جوبران ائدر. چونكی مشهور فتوالارین ایختیلاف منشأی ایمامین آشاغیدا كی سؤزونده جاییزلیك عامیلی‌نین تشخیصینده‌دیر. (بیری دئییر موقوف‌علئیهمین ایختیلافیدیر، بیری دئییر امینلیك و گوماندیر و . . .) ایمام بئله بویورموشدو: « احتیمالی وار ایختیلافدان مال و جان تلفی نتیجه‌لنه». بیر ده اونا مونضم اولان بو سؤزو: «اگر ایختیلاف بیلینه».
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي