وأمّا الوقف المنقطع، وهو ما إذا وقف علی من ینقرض بناء علی صحته، كما هو المعروف
آما مونقطع (غیری ابدی) وقف. مشهور اولان كیمی صحیحلیگینی قبول ائدرسك نسلی كسیلن طایفایا وقف اولماغا دئیَرلر. ایندی بو موقوفهنی وضعیتی آشاغیداكیلارین بیری اولار:
1. موقوفه واقیفین مولكیّتینده قالار.
2. موقوفه موقوفعلئیهمه اینتیقال تاپار.
ایكینجی وضعیتده:
1. یا اونلارین موستقیل املاكینا چئوریلر و نسللری كسیلندن سونرا واریثلرینه چاتار. 2. و یا نسللری كسیلندن سونرا واقیفین املاكینا قاییدار. 3. و یا اونلارین نسلی كسیلندن سونرا آللاه یولوندا خرجلنر.
بیرینجییه (واقیفین املاكیندا قالاماغا) اساساً: اونلارین املاكی اولمادیغینا گؤره موقوفعلئیهم اونو ساتا بیلمزلر.
موقوفعلئیهمین ایستحقاق مودّتی بللی اولمایاندا (بیلمیریك هاچان نسللری كسیلهجك)، واقیفین موقوفهنی ساتماسیندا ایشكال وار. چونكی اونلارین فایدالانماسی اوچون تماماً تسلیم اولما مودّتی بللی اولماماسینا گؤره، «غرر»[1] حاصیل اولار. بونا گؤره اصحاب (شیعه عالیملری) اونو منع ائدیبلر. فخرالدیندن نقل اولانا اساساً او، الایضاح كیتابیندا عیدّهسی «اقراء»[2] ایله (اوچ حئیض و یا آی باشی گؤرمكله) باشا چاتان بوشانمیش آروادین ائوینی ساتماقدان، «عیدّه« مودّتینین مجهوللوغونا گؤره، منع ائدیبلر. فرقین چوخ اولماماسینا رغماً. (بو ائوی ساتانمازسان چونكی عیدّهنین باشا چاتان گونون هاچان اولدوغوندان خبرسیزسن.)
بلی ! محقق، شهیدیندن و المسالك، الدروس و باشقا كیتابلاردان نقل اولان كیمی اونلار واقیف و یا موقوفعلئیهمین عؤمرلری ایله مووقّتلنمیش ساكین اولماغین ساتماسینی جاییز بیلیبلر. (واقیف بئله شرط ائلیه كی من و یا سن اؤلنهدك بو ائوده ساكین اول.) بلكه «التنقیح» كیتابیندان نقل اولاندان ظاهیر اولدوغونا گؤره: بئله ائوین ساتماسینین جاییزلیگینه ایجماع وار. بو جاییز بیلمك یا غرری منع ائتمگه گؤرهدیر و یا خصوصی بیر نصین اولماسینا گؤرهدیر.
او نصّ بئلهدیر: اوچلو شئیخلر صحیح و یا حسن روایتده حسین بن نعیمدن نقل ائدیبلر: دئییر اباالحسن ایمام كاظمدن (ع) ائوینی بیر كیشییه دیریلیگی مودّتده و اوندان سونراكی نسله اوتورماق اوچون وئرمهسیندن سوروشدوم. ایمام بویوردو: «شرط اولان كیمی بو ائو اونون و اوندان سونرانینكی (اؤولادینین) دیر». دئدیم: «[ائو صاحیبی] اونون ساتماسینا احتیاجی اولورسا ساتا بیلر؟» بویوردو: «بلی». دئدیم: «[ساتیلاندا] اوتورماق نقض و باطیل اولار؟» حضرت بویوردو: «یوخ ! ساتماق اوتورماغی نقض ائلهمز. [اونلار دیری ایكن اوردا یاشامالیدیلار.] آتام ایمام صادقدن (ع) ائشیتدیم بویوروردو ابو جعفر ایمام باقر (ع) بویوروب: ساتماق ایجارهنیده باطیل ائلهمز، اوتورماغیدا باطیل ائلهمز. آما اوتورماق شرط اولدوغو كیمی باشا چاتمایانا قدر، موشترییه آلدیغی ائوه صاحیب اولمایاجاغینی دئسینلر». خبرین آردی.
بو خبرین و نصین اولماسینا رغماً علامه، اوغلو فخرالدین و محقق ثانی بو مسألهنین حؤكمونده دایانیبلار.
[1] . غَرَر: عقدده قارشی طرفی توولاماغا شرعاً غرر دئیَرلر.
[2] . عیدّه ایكی جوره باشا چاتار: حئیض گؤرمهین یاشدا اولورسا 3 آیدیر. آما حئیض گؤرن یاشدا اولورسا 3 حئیض گؤرهنه قدر گؤزلهمهلیدیر.
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي