وهو صریح فی استدلال جمیع العامة بالنبوی علی اشتراط القدرة علی التسلیم
سونّیلرین تسلیمه گوج اولمانین شرط اولماسیندا نَبَوی روایته ایستیدلال ائتمهلری سئیید مرتضینین نقل ائتدیگی سؤزده آیدیندیر. تحقیق ائدن شخصه ظاهیر اولان كیمی ظاهیراً بیزیم اصحابیمیز دا اونا ایستیدلال ائدیرلر. یاخیندا شهیدین سؤزونده بو مسألهیه (بئلنچی موعامیلهنین غرر اولماسینی و تسلیمه گوج چاتماغین مؤعتبر اولدوغونو ثبوت ائتمك اوچون بوتون عالیملرین بو روایته ال آتماسی) تصریح اولاجاق.
هر حالدا
صاحب جواهرین ایدعا ائتدیگی مسألهنی (الینه چاتماقدا جهل اولورسا غرر ساییلماز) لوغت، عؤرف و شرع اهلینین سؤزلری تأیید ائلهمیر.
صاحب جواهرین سؤزو ایله شهیدین قوائدده كی سؤزو آراسیندا نه قدر اوزاقلیق وار؟ شهید دئییر: ظاهیری سئومَلی و باطینی چیركین اولان شئیه غرر دئییلر. بعضیلری دئییر غرری بئله معنا ائدیبلر. آشاغیدا قئید اولان آیه ده بونداندیر. آللاه تعالا بویورور: «متاع الغُرُور» (دونیانین ظاهیر توولایان و باطینی چیركیندیر.) آما «غرر» شرعاً ال چاتماغا جهلین اولماسی معناسیندادیر و خصوصیّتلرینه جهل، غرر ساییلماز. جهل و غرر آراسیندا «عموم خصوص من وجه» نیسبتی وار. غرر اولوب آما جهل اولمایان: قاچاق قول _كی خصوصیّتلرین بیلیریك و یا ایندی دئییلیر. بعضاً ده غرر اولمور آما جهل اولور: بیر شئیی موعیّن اولمایاراق قاب، چكی و سایی ایله آلاندا. (آلدیغیم شئی بللیدیر آما نهقدر اولدوغو بللی دئییل.) بعضاً ده جهالته جوموب، هم غرر اولور و هم جهل. مثلاً: بیر داشین قیزیل، گوموش، میس و یا عادی داش اولماسی بللی اولمایان یئرده. و خصوصیّتی بیلینمهین قاچاق قول.
جهل بعضاً وجوددا اولور مثلاً: قاچاق قول كی وارلیغی بللی دئییل. و بعضاً ال چاتماقدا اولور مثلاً: وارلیغی بللی اولان قاچاق قول. بعضاً ده جینسده اولور مثلاً تاخیل داناسیدیر و بیلمیریك هانسی جینسه عاییددیر. و موختلیف امتعهلرین بیری. (بیلمیریك آلدیغیمیز پارچا میتقالدی یوخسا آیری جینسدن.) بعضاً نؤوعدا اولور مثلاً بیلمیریك قول هانسی نؤوعداندیر. بعضاً ده میقداری بللی دئییل مثلاً میقداری بللی اولمایان قابلا ساتیلان امتعه. و یا اوخلا ساتیلان یئرین میقدار. (بئله قرار قویارلار كی اوخو آتاق هر هارا قدر چاتسا اونو سنه ساتیرام. بوردا میقدار بللی اولمور.) بعضاً ده جهل عئینده اولور. مثلاً ایكی پارچادان بیری. بعضاً ده _عالیملرین بعضیسینین قاییل اولدوغونا گؤره_ جهل، بقادا اولور مثلاً یئتیشمهمیش میوهنی (آغاجدا ایكن) ساتماق. (چونكی هله بللی دئییل تؤكولهجك یا قالاجاق.) حتّا اگر اونلارین یئتیشمهسینی شرط ائدیرسه غرر اولماسیندا سؤز قالماز. بئلنچی دورومدا (شرط اولورسا) عالیملرین هامیسی اونون غرر اولماسینا قاییلدیلر. تازا اكیلمیش محصولون باشاق (سونبول) اولماسی شرط اولدوغو كیمی. (شرط او زامان صحیح اولار كی شرط قویانین اونا گوجو چاتا.)
بعضاً غرر ایكی عوضده مدخلیّتی ظاهیر اولان بیر شئیدیر. (اؤنملی و دیقّته آلینمالیدیر.) بو وضعیّتده هامی اوندان امیتیناع ائتمگی دئییبلر. بعضاً ده غرر او قدر آز اولار كی عادتاً اوستوندن واز كئچرلر مثلاً بو دیوارین بینؤورهسی مؤحكمدیر یا یوخ؟ جوبّهنین پامبیغی نئجهدیر؟ بونلار ایجماعاً گؤز یوممالیدیر. (شرعاً ایجازه وئریلیب و ساتماسی صحیحدیر.) بیر حئیوانی ساتاندا اونون حامیلهلیگینی شرط ائتمكده مجهول اولدوغونا رغماً اونلار كیمی ایشكالسیزدیر. بعضاً ده جهل و غرر بیر وضعیّتده اولار كی بیلینمز عؤرف دیقّت ائدر و یا گؤز یومار. بوردا ایختیلاف وار. مثلاً ایجاره و موضاریبه مالینین بللی اولمادیغی دوروملار. (موضاریبهده دئییله كی پولونو وئر ایشلهدك سنه بیر پول وئرهریك. بو غرر ساییلار.) یئتیشمهمیش میوه (آغاجدا ایكن) و ضمیمهسیز قاچاق قول. شهیدین سؤزلری بیتدی.
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي