ثمّ انّ الشرط هی القدرة المعلومة للمتبایعین
سونرا، تسلیمه گوج اولماقدا شرط اولان _هر ایكی طرفه_ آشكار و بللی اولان گوجدور. چونكی غرر، یالنیز واقعی [آما آشكار اولمایان] گوجله دفع اولونماز.
اینسان بیر شئیی تسلیمه گوجو چاتماق گومانی ایله ساتا سونرا _بئیع زامانی عاجیز اولماسی و ایندی_ گوجونون اولدوغو آشكار اولورسا، بو بئیع صحیحدیر آما ایندیده گوجو اولماسا بئیع باطیل اولار. تسلیم گوجونه علم اولماقدا آرخایینلیغین اعتیباری وار و موطلق اولاراق گومانین اولماسی كیفایت ائلهمز. یقینلی اولماقدا مؤعتبر دئییل. (گومان كیفایت ائلهمز، یقینده لازیم دئییل بلكه همین كی بیلیرسن گوج چاتار كیفایتدیر.)
عقدی اینشا ائدن (عاقید) مالیك اؤزو اولورسا اونون گوجونون مؤعتبر اولماسیندا ایشكال یوخدور. (گوجلو اولمالیدیر). آما عقدی اینشا ائدن یالنیز عقدین اینشاسیندا وكیل اولورسا اونون گوجو و تسلیمین مومكونلوگونه علمینین اعتیباری یوخدور. آما _مووكّیلین، موعامیلهده اجنبی اولدوغو اندازهده_ عاقید، بئیع و اونو لَوازیماتیندا وكیل اولورسا (موطق وكیل اولورسا) وكیلین گوجونون كیفایت ائتمهسینده ایشكال یوخدور. گؤرهسن بو دورومدا، مووكّیلین گوجو ده كیفایت ائلر؟ (عاقید تام وكیل اولا آما گوجو اولمایا عَوَضینده مووكّیلین گوجو اولا) ظاهیر اولان، موشترینین، وكیلین گوجسوز اولدوغو و یالنیز مووكّیلین گوجلو اولدوغوندان خبری اولورسا، بلی كیفایت ائلر. آما موشتری وكیلین گوجلو اولدوغونو اینانیرسا مووكّیلین گوجوندن خبردار اولماسی شرط دئییل.
بعضیلری مووكّیلین گوجونون كیفایت ائلهمهسی بارهده بیزیم وئردیگیمیز حؤكمو موقیّد ائدیبلر: بئلنچی شراییطده (تام وكیلین گوجو اولمایا آما مووكّیلین گوجو اولا) موشتری مبیعی مووكّیلدن آلماغا و مووكّیلده موشترینین اونا موراجیعه ائتمهسینه راضی اولمالیدیلار. سونرا بو سؤزلرینه آیری مسألهنی فرع ائدیب دئییبلر: فضولی بئیعینده باطیللیك ترجیح ائدیلمهلیدیر. چونكی عاقیددن مؤعتبر اولان _تسلیمه گوجو اولماق_ ایجازهدن اوّل ایمكانسیزدیر. (عاقید ایجازهدن اوّل تسلیم ائده بیلمز بیر حالدا كی اونون تسلیم گوجونه مالیك اولماسی مؤعتبردیر.) مالیكینده گوجلولوگو او زامان تأثیر ائدر كی عقدین بیناسی او گوجون اوستونه قویولا و بئیع آنیندا مالیكین گوجونه راضیلاشما حاصیل اولا.
ایذن آلمیشین (وكیلین) ساتماسیندا ایجازه وئرنین (مالیكین) موطلق اولاراق [مبیعین تسلیم ائتمهسینده] گوجلو اولماسی كیفایت ائلهمز. [موشتری بو مسألهدن خبردار اولمالیدیر.] ایذن وئرنین گوجلولویو، یالنیز قئید اولان شرطله كیفایت ائدر. (موشتری خبردار اولا و بیرلیكده بئیعین بیناسینی قویالار.) بو قئید اولان شرط ده فضولی بئیعده یوخدور. واقعی گوجه اساسلانماق باطیلدیر چونكی واقعی گوجون اولماسی شرط دئییل بلكه بللی گوجون اولماسی شرطدیر.
[بونلاری دئیَندن سونرا] دئییب: نتیجهده ایجازهدن اوّل گوج یوخدور و ایجازهدن سونرا اولورسا دا فایداسی یوخدور.
ثم إن الشرط هی القدرة المعلومة للمتبایعین،
لأن الغرر لا یندفع بمجرد القدرة الواقعیة. ولو باع ما یعتقد التمكن فتبین عجزه فی زمان البیع وتجددها بعد ذلك، صح، ولو لم یتجدد بطل.
والمعتبر هو الوثوق،
فلا یكفی مطلق الظن ولا یعتبر الیقین.
ثم لا إشكال فی اعتبار قدرة العاقد إذا كان مالكا، لا ما إذا كان وكیلا فی مجرد العقد، فإنه لا عبرة بقدرته كما لا عبرة بعلمه.
وأما لو كان وكیلا فی البیع ولوازمه بحیث یعد الموكل أجنبیا عن هذه المعاملة.
فلا إشكال فی كفایة قدرته.
وهل یكفی قدرة الموكل؟الظاهر نعم، مع علم المشتری بذلك إذا علم بعجز العاقد، فإن اعتقد قدرته لم یشترط علمه بذلك.
وربما قید الحكم بالكفایة بما إذا رضی المشتری بتسلیم الموكل
ورضی المالك برجوع المشتری علیه، وفرع على ذلك رجحان الحكم بالبطلان فی الفضولی، لأن التسلیم المعتبر من العاقد غیر ممكن قبل الإجازة، وقدرة المالك إنما تؤثر لو بنى العقد علیها وحصل التراضی بها حال البیع، لأن بیع المأذون لا یكفی فیه قدرة الآذن مطلقا، بل معالشرط المذكور وهو غیر متحقق فی الفضولی.
والبناء على القدرة الواقعیة باطل، إذ الشرط هی القدرة المعلومة دون الواقعیة - إلى أن قال: - والحاصل: أن القدرة قبل الإجازة لم توجد، وبعدها إن وجدت لم تنفع.
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي