مسألة: المعروف انّه یشترط العلم بالثمن قدراً
+0 به یه ن
ثمن میقداری‌نین بیلمگی‌نین شرطلیگی معروفدور. (هامی دئییر ثمنین میقداری‌نین ساتیجی و موشتری طرفیندن بیلینمه‌سی شرطدیر.) بیری‌نین (ساتیجی‌نین و یا موشتری‌نین) قویدوغو قیمتله ساتیلسا، «المختلف» و «التذكره»ده‌ده قئید اولان كیمی، ایجماع اولاراق باطیلدیر. شهید ثانی «الروضه»ده و سلطان العلماء «حاشیة من لایحضره الفقیه» كیتابیندا «اتفاقاً» كلمه‌سینی یازیبلار. «السرائر» كیتابی‌دا «بئیع یالنیز موشتری‌نین حؤكمو ایله اولسا باطیل اولار» مسأله‌سینده دئییب: «موسلمانلار ایختیلافسیز اولاراق، ثمنی ذیكر اولمایان مبیعین بئیعینی باطیل بیلیرلر».
بو مسأله‌نین اساسی و دلیلی، موسلمانلار آراسیندا معروف اولان «نفی غرر» حدیثیدیر.
آشاغیداكی روایتده ایمامین سببلندیرمه‌سی [ثمن میقداری‌نین بللی اولمادیغی دورومدا] باطیللیگی تأیید ائدیر:
حمّاد بن میسره، ایمام صادقدن (ع) و او دا آتاسی ایمام باقردن (ع) روایت ائدیر: «پالتاری دیناردان بیر دیرهم اسكیگه آلماق جاییز دئییل چونكی سن بیر دینارین نئچه دیرهم اولدوغونو بیلمیرسن». (اوّللر هر بؤلگه‌نین اؤزونه مخصوص دیناری واریدی. مثلاً بیر بؤلگه‌نین دیناری باشقا بؤلگه‌نین دیرهمیندن داها كیفیّتلی و دَیَرلی اولاردی.)
لاكین «رفاعة النُخّاس»[1]ین صحیحه‌سی‌نین ظاهیری بونونلا مونافاتلیدیر. او دئییر ایمام صادقدن (ع) سوروشدوم: «بیر كیشی ایله اونون كنیزی باره‌ده دانیشدیم. اونو منیم حؤكمومله منه موعامیله ائله‌دی. (قیمت تعیینینی منه بوراخدی.) كنیزی اوندان قبض ائدیب تحویل آلدیم. سونرا اونا مین دیرهم گؤندریب اونا دئدیم: «بو مین دیرهم منیم سنه حؤكمومدور اونو قبول ائده‌سن». آما او آلماقدان ایمتیناع ائله‌دی. من‌ده مین دیرهمی اونا گؤندرمه‌میش كنیزله یاخینلیق ائله‌میشدیم». ایمام بویوردو: «منجه كنیز عادیل‌یانا قیمتله قیمتلندیریلسین. تعیین اولان قیمت، سن وئرندن چوخ اولدوغو تقدیرده گئریده قالانی اونا گؤندرمه‌لیسن. آما یوخ، سن یوللادیغیندان آز اولورسا داها بیر شئی آلمامالیسان و قیمت همن قالار». رفاعه دئییر حضرته دئدیم: «اونونلا یاخینلیق ائدندن سونرا اوندا بیر عئیبه راستلانسام نئجه گؤرورسوز؟» بویوردو: «اونو قایتارانمازسان یالنیز صحیح و عئیبلی آراسیندا قیمت فرقینی آلا بیلرسن». [روایتین سونو]
مسألة [ من شروط العوضین: العلم بقدر الثمن ]
المعروف أنه یشترط العلم بالثمن قدرا، فلو باع بحكم أحدهما بطل إجماعا، كما عن المختلف والتذكرة ، واتفاقا، كما عن الروضة وحاشیة الفقیه للسلطان .
وفی السرائر فی مسألة البیع بحكم المشتری إبطاله بأن كل مبیع لم یذكر فیه الثمن فإنه باطل، بلا خلاف بین المسلمین .
والأصل فی ذلك: حدیث " نفی الغرر " المشهور بین المسلمین.
ویؤیده: التعلیل فی روایة حماد بن میسر، عن جعفر، عن أبیه علیه السلام: أنه كره أن یشترى الثوب بدینار غیر درهم، لأنه لا یدرى كم الدینار من الدرهم .
لكن فی صحیحة رفاعة النخاس ما ظاهره المنافاة، قال: " سألت أبا عبد الله علیه السلام فقلت له: ساومت رجلا بجاریة له فباعنیها بحكمی، فقبضتها منه [ على ذلك ] ثم بعثت إلیه بألف درهم فقلت له: هذه ألف درهم حكمی علیك فأبى أن یقبلها منی وقد كنت مسستهاقبل أن أبعث إلیه بألف درهم؟ فقال: أرى أن تقوم الجاریة بقیمة عادلة، فإن كان قیمتها أكثر مما بعثت إلیه كان علیك أن ترد ما نقص من القیمة، وإن كان قیمتها أقل مما بعثت إلیه فهو له.
قال: قلت : أرأیت إن أصبت بها عیبا بعد أن مسستها؟ قال: لیس علیك
أن تردها علیه، ولك ان تأخذ قیمة ما بین الصحة والعیب "
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي