لكن التأویل فیها متعیّن لمنافاة ظاهرها لصحة البیع
+0 به یه ن
لاكین بو روایتین تأویلی موعیّن‌لشیب چونكی ظاهیری بئیعین صحیحلیگی و باطیللیگی ایله مونافاتی وار. بو بئیعین صحیحلیگینه ایستیناد ائتمك اوچون اونا ال آتماق تَوَهّومو اولماسین. چونكی بو بئیع صحیح اولسایدی بئیعین خاص ثمنله گئرچكلشمه‌سیندن سونرا میثلی‌نین قیمتی‌نین واجیبل اولماسینا معنا قالمازدی.
بلی، بو روایتین بوندان آرتیق تأویله احتیاجی وار. روایتدن بو جور بئیعین باطیللیگین چیخارماق ایسته‌سك بئله تأویل ائتمه‌لی‌ییك: «باعنیها بحكمی»نی دانیشیغین كسیلمه‌سی معناسیندا توتاق. (بو سؤزدن بئیع صیغه‌سی قصد ائتمه‌ییب.) [رفاعه داوام ائدیر:] «من اؤزوم اوچون اونا اؤزومدن عدالتلی قیمت قویام». چونكی رفاعه قول-كنیز آل وئرچیسی‌ایدی و قول-كؤله آلیب ساتاردی. نتیجه‌ده رفاعه كنیزی اؤزو اوچون مین دیرهم قیمت قویدو. یا موعاطات[1] بابیندان گؤتوردو و یا ساتیجی طرفیندن وكیل اولاراق ایجاب اینشا ائتدی و اؤز طرفیندن اصیل اولاراق قبول ائتدی. آما كنیزله یاخینلیق ائدیب دیرهملری گؤندرندن سونرا مالیك قبول ائتمه‌دی چونكی بئیعده اونون اوچون غبن واریدی و رفاعه قیمتده سهو ائله‌میشدی و یا ساتیجی اوچون‌ده حئیوان خیاری قبول ائله‌دیگیمیز تقدیرده، اونون اوچون حئیوان خیاری ثبوت اولوردو. (بیر عیدّه دئییر حئیوان خیاری یالنیز موشتری‌یه عاییددیر.)
ایمامین آشاغیداكی سؤزوندن اوچ احتیمال وئریله بیلر. ایمام بئله بویورموشدو: «قیمتی سن وئردیگیندن چوخ اولورسا اسكیگینی اونا ردّ ائتمه‌لیسن».
بیرینجی احتیمال: ایمامین نظرده توتدوغو، مالیكین او كنیزه احتیاجی اولمادیغی و موشتری‌نین اونا احتیاجی اولدوغو و قایتارماق ایسته‌مه‌دیگی تقدیرده، مالیكی راضی سالیب اونون فسخ خیارینی ساقیط ائتمك اوچون، ایضافه‌نی وئرمه‌سی لازیم اولور.
ایكینجی احتیمال: احتیمالی وار یاخینلیقدان سونرا، كنیز حامیله اولوب و اُمّ ولده چئوریلیب. بو دورومدا ساتیجی فسخ ائتمك ایسته‌سه موشتری قیمتین وئرمه‌لیدیر.
اوچونجو احتیمال: احتیمالی وار كنیز اؤلوب تلف اولموش ایدی. آما ایمامین سونراكی سؤزو اونو نفی ائدیر: «اونو قایتارانمازسان». بیتدی.
لكن التأویل فیها متعین [ لمنافاة ظاهرها لصحة البیع وفساده، فلا یتوهم جواز التمسك بها لصحة هذا البیع، إذ لو كان صحیحا لم یكن معنى لوجوب قیمة مثلها بعد تحقق البیع بثمن خاص.
نعم هی محتاجة إلى أزید من هذا التأویل، بناء على القول بالفساد ] بأن یراد من قوله: " باعنیها بحكمی " قطع المساومة على أن اقومها على نفسی بقیمتها العادلة فی نظری - حیث إن رفاعة كان نخاسا یبیع ویشتری الرقیق - فقومها رفاعة على نفسه بألف درهم إما معاطاة، وإما مع إنشاء الإیجاب وكالة والقبول أصالة، فلما مسها وبعث الدراهم لم یقبلها المالك، لظهور غبن له فی البیع، وأن رفاعة مخطى فی القیمة، أو لثبوت خیار الحیوان للبائع على القول به.
وقوله: " إن كان قیمتها أكثر فعلیك أن ترد ما نقص " إما أنیراد به لزوم ذلك علیه من باب إرضاء المالك إذا أراد إمساك الجاریة، حیث إن المالك لا حاجة له فی الجاریة فیسقط خیاره ببذل التفاوت، وإما أن یحمل على حصول الحبل بعد المس، فصارت ام ولد تعین
علیه قیمتها إذا فسخ البائع.
وقد یحمل على صورة تلف الجاریة، وینافیه قوله فیما بعد: " فلیس علیك أن تردها.
الخ ".
[1] . موعاطات عقد صیغه‌سیز موعامیله ائتمگه دئییلر یعنی هئچ نه دئمه‌دن ثمنی وئریب مبیعی آلاسان.
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي