واما ثانیا: فلانه ما یقطع به بعد التتبع فی كلماتهم هنا
+0 به یه ن
ایكینجیسی: عالیملرین سؤزونو آراشدیراندا بو ایكی مسأله‌ده (ریبا و ایكی عَوَضین شرطی) موضوعنون بیر شئی اولماسی آشكارلانیر. حقیقتده هر ایكی مسأله‌نین موضوعسو «چكی و اؤلچو»دور كی شارع طرفیندن اونا ایكی حؤكم حمل اولونوب. حؤكملری‌نین بیری: «اونون بئیعی جزافاً صحیح دئییل» و دیگری ایسه: « بعضیسینی بعضیسینه (ایكی هم جینسی) آرتیق اسكیك ساتماق اولماز». چكی و اؤلچویه عنوانلانمیش ایكی مسأله‌نین خبرلری‌نین موشاهده‌سی‌ده بونون آیدینلیغینی آرتیریر. عالیملر موضوعنون تحدیدی اوچون ضابیطه قئید ائدنده او ضابیطه هر ایكی مسأله‌ده رعایت اولونمالیدیر. (او معیار یالنیز ریبا مسأله‌سینه عایید اولورسا اوندا نییه ایكی عوضین شرطلرینده چكی و اؤلچونون معیاری قئید اولونماییب؟ احمال اولونموشسا بو دوز دئییل و عاغیلدان اوزاقدیر. ایندی كی قئید اولونماییب اوردا هر نه معیار اولورسا، بوردا دا معیاردیر. آما اگر ایكی مسأله‌نین فرقی اولسایدی قئید اولونمالی ایدی نئجه كی ریبا و زكات مسأله‌سینده آرپا ایله بوغدانین مسأله‌سی فرقلیدیر و قئید اولونوب: ریبادا آرپا ایله بوغدا بیر جینس ساییلیر آما زكاتدا ایكی جینس ساییلیر. بو فرق سبب اولوب اونلاری آیدینلاتسینلار.)
اوچونجوسو: عالیملرین بیر عیدّه‌سیندن ظاهیراً و یا صراحتاً ظاهیر اولدوغو كیمی ریبانین گئرچكلشمه‌سینده او بئیعین یالنیز چكی و یا اؤلچو ایله صحیح اولماسی شرطدیر. (ساییدا ریبا اولماز مثلاً 100 قوزو، 150 قوزلا دییشمك اولار.) محقق «الشرائع» كیتابیندا اؤلچو و چكینی ریبادا شرط كیمی قئید ائدندن سونرا مطلبه فرع گتیریب كی: سودا ریبا اولماز. چونكی اونون بئیعینده اؤلچو و چكی مؤعتبر دئییل.
شهید اوّل‌ده «الدروس» كیتابیندا دئییب: «سو بئیعینده ریبا یوخدور چونكی اوندا نقد (غیری سَلَم) ساتاندا اؤلچو و چكی شرط دئییل. سونرا دئییب: «هابئله داش، تورپاق و تاختا دا بئله‌دیر. بعضی یئرلرده تاختانی چكی ایله ساتماق مؤعتبر ساییلمیر چونكی تاختا بئیعی‌نین صحیحلیگینده، چكی شرط دئییل». بیتدی.
عالیملرین سؤزلرینه دیقّت یئتیرن شخص، قئید اولان مضمونو چوخ راحات گؤره بیلر. (ریبا بابیندا معیار اولونان، ایكی عوضین شرطلرینده‌ده معیاردیر.) «المسالك»، محقق ثانی‌نین «شرح القواعد» و شهید اوّلین «حاشیةالقواعد» كیتابینی موشاهیده ائله! اوردا كی علامه دئییر: «بوردا چكیلمه‌لی و اؤلچولمه‌لیدن نظرده توتولان اونون جینسینده چكی و اؤلچونون مؤعتبر اولماسیدیر. هرچند بعضاً _بوغدانین بیر ایكی عددی كیمی_ آز اولدوغونا گؤره چكیلیب اؤلچولمه‌یه و یا بعضاً _بؤیوك دمیر پارچاسی كیمی_ چوخ اولدوغونا گؤره چكیلیب اؤلچولمه‌سین. بو مطلب _یعنی ریبانین جاری اولماسی اوچون بئیعین صحیحلیگینده چكی و اؤلچونون مؤعتبر اولماسی_ لازیم گتیرر: بیزیم عصریمزده بیر جینسین _پیغمبر زامانیندا اؤلچو و چكی ایله موعامیله اولماسینا ایستیناداً،_ ریبالی اولماسی ثبوت اولونورسا اونون جزاف ساتیلماسی‌دا جاییز اولمامالیدیر. بئله اولماسا دئدیكلری _یعنی ریبانین جاری اولماسی اوچون بئیعین صحیحلیگینده چكی و اؤلچونون مؤعتبر اولماسی_ صیدق ائله‌مز.
وأما ثانیا، فلأن ما یقطع به بعد التتبع فی كلماتهم هنا، وفی باب الربا أن
الموضوع فی كلتا المسألتین شئ واحد
- أعنی المكیل والموزون - قد حمل علیه حكمان: أحدهما عدم صحة بیعه جزافا، والآخر عدم صحة بیع بعضه ببعض متفاضلا، ویزیده وضوحا ملاحظة أخبار المسألتین المعنونة بما یكال أو یوزن، فإذا ذكروا ضابطة لتحدید
الموضوع فهی مرعیة فی كلتا المسألتین.
وأما ثالثا، فلأنه یظهر من جماعة - تصریحا أو
ظهورا -: أن من شرط الربا
كون الكیل والوزن شرطا فی صحة بیعه.
قال المحقق فی الشرائع - بعد ذكر اشتراط اعتبار الكیل والوزن فی الربا تفریعا على ذلك -: إنه لا ربا فی الماء، إذ لا یشترط فی بیعه الكیل أو الوزن .
وقال فی الدروس: ولا یجری الربا فی الماء [ وإن وزن أو كیل ] ، لعدم اشتراطهما فی صحة بیعه نقدا - ثم قال: - وكذا الحجارة والتراب والحطب، ولا عبرة ببیع الحطب وزنا فی بعض البلدان، لأن الوزن غیر شرط فی صحته ، انتهى.
وهذا المضمون سهل الإصابة لمن لاحظ كلماتهم، فلاحظ المسالك هنا ، وشرح القواعد وحاشیتها للمحقق الثانی والشهید عند قول
العلامة: " والمراد بالمكیل والموزون هنا جنسه وإن لم یدخلاه لقلته كالحبة والحبتین من الحنطة، أو لكثرته كالزبرة ، ولازم ذلك - یعنی اشتراط دخول الربا فی جنس باشتراط الكیل والوزن فی صحة بیعه -: أنه إذا ثبت الربا فی زماننا فی جنس، لثبوت كونه مكیلا أو موزونا على عهد رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم، لزم أن لا یجوز بیعه جزافا، وإلا لمیصدق ما ذكروه: من اشتراط الربا باشتراط التقدیر فی صحة بیعه.
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي