وبالجملة فتلازم الحكمین اعنی دخول الرّبا فی جنس واشتراط بیعه بالكیل أو الوزن مما لا یخفی علی المتتبع
بالجومله، اصحابین كیتابلاریندا آراشدیرما آپاران هئچ كسه گیزلی دئییل كی بو ایكی حؤكمون بیر-بیریله مولازیمهلری وار یعنی هر جینسده ریبا اولورسا اونون بئیعینین صحیحلیگینین شرطی، اؤلچو و چكیدیر. بو حالدا دئییریك: هر شئیین پیغمبر زامانی اؤلچو و چكی ایله اولماسی ثبوت ائدیلیرسه، او، بیزیم زاماندا ریبالی ساییلار و جزاف ساتیلماسی جاییز دئییل. حتّا ایندی بیزیم نزدیمیزده جزاف ساتیلماسی عؤرف اولورسا بئله. هرچند غرر ساییلماسا دا بئله موعامیله باطیلدیر چونكی ایجماع وار و چونكی بیلدیگین كیمی اؤلچو و چكی غرر نوعونون قاپیسینی باغلاماقدان اؤترودور نه بئیع شخصینین غررینه مانع اولماقدان اؤترو. (نوعاً غرر ساییلانلاردا، شخصاً غررلی اولماسا دا بئیع باطیلدیر. چونكی بو یاساغین حیكمتی غررین قارشیسینی آلماقدیر نوعاً) نتیجهده: [اؤلچو و چكی]نی موقدّر ائتمهیه حؤكم ائتمك عمومی بیر حؤكمدور. مثلاً داعوا و مونازیعهنی قالدیرماق اوچون میوه ظاهیر اولمادان ساتیلماسی منع اولوب و سَلَمله ساتیلان شئیی ضبط اولماسی مؤعتبر اولونوب. (اؤندن ساتیلان شئیین اؤزللیكلرینی اوّلجهدن آیدینلاشدیرین.) چونكی ضبط ائتمگی تركیتمكده مونازیعه و مغبون اولماق و ساییر گومانی وار.
بیردن چوخدان عالیمدن گؤردوكلرینه اساساً بو مسأله ایجماعی بیر مسألهدیر.
وبالجملة، فتلازم الحكمین - أعنی دخول الربا فی جنس، واشتراط بیعه بالكیل أو الوزن - مما لا یخفى على المتتبع فی كتب الأصحاب.
وحینئذ فنقول: كل
ما ثبت كونه مكیلا أو موزونا فی عصره صلى الله علیه وآله وسلم فهو ربوی فی زماننا ولا یجوز بیعه جزافا،
فلو فرض تعارف بیعه جزافا عندنا كان باطلا وإن لم یلزم غرر، للإجماع، ولما عرفت: من أن اعتبار الكیل والوزن لحكمة سد باب نوع الغرر لا شخصه ، فهو حكم لحكمة غیر مطردة، نظیر النهی عن بیع الثمار قبل الظهور لرفع التنازع، واعتبار الانضباط فی المسلم فیه، لأن فی تركه مظنة التنازع والتغابن، ونحو ذلك .
والظاهر - كما عرفت من غیر واحد - أن المسألة اتفاقیة.
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي