وعلى ما ذكرنا، فالعبرة ببلد وجود المبیع
+0 به یه ن
دئدیكلریمیزه اساساً، عقد اوخونان شهر و آلیش-وئریش ائدنلرین شهری یوخ، بلكه مبیع واقع اولان شهرین عؤرفو مؤعتبریدیر.
اوستادلاردان «شرح قواعد» كیتابیندا یازیب: «هامی موتّفیق اولان عؤرفه موراجیعه ائتمك، ایجماع اولاراق قبول اولونوب. آما اگر آرالاریندا ایختیلاف اولورسا هر شهرین اؤز عؤرفونه اویغون عمل اولونمالیدیر. مشهورون دئدیگی كیمی. گؤره‌سن عقد جاری اولان شهر معیار اولمالیدیر یوخسا آلیش-وئریش ائدنلرین شهری؟ » یاخشیسی عقد اولان شهرین عؤرفودور. آما چؤلده و صحرادا عقد اوخونورسا اونلارین شهرلری معیار اولمالیدیر. اونلارین شهرلری‌ده ایختیلافلی اولورسا دا یاخینداكی شهر و یا داها بؤیوك اولان شهر و یا موقدّر اولان شهر جزاف ساتیلان شهره ترجیح وئریله و یا ساتیجی مبیعینده و موشتری ثمنینده و یا پوشك آتماقلا تعیین اولونسون و یا هر بیرینده موتّفیق اولدولار و یا هر بیرینی سئچدیلر (بعضیلری ایشكال ائدیب كی تخییر، آرتیقدیر و بونا خاطیر احتیمال وئریبلر تخییردن اؤنده گلن حرف «و» اولمالیدیر «أو» یوخ.) اولا بیلر بو آخیرینجی داها یاخشی اولسون.
بو احتیماللارا اوخشار، ایكی غریبین چؤلده آلیش-وئریش ائتمه‌سیدیر. شهرلری‌نین عؤرفو ده بیر-بیریله فرقلیدیر. یاخشیسی بودور، جهالت اونو باطیل ائله‌مه‌ین موعامیله ایله اؤزلرینی خلاص ائده‌لر: بیر-بیرلرینه صولح ائده‌لر و یا عَوَضلی هیبه ائده‌لر و یا موعاطاتلا آلیش-وئریش ائده‌لر (بو ایشكاللیدیر. چونكی هامی موعاطاتی بئیعله فرقینی فقط صیغه‌نین یوخلوغوندا بیلیرلر و ساییر شراییطی اولمالیدیر.) و یا اونلارا تای یوللارلا (مثلاً هر كس اؤز مالیندان رفع ید ائده‌لر). آما اگر واحید بیر شهرده موساوی شكیلده ایختیلاف اولا (شهرین یاریسی بیر جور ساتیر و یاریسی بیر آیری جور) بئلنچی وضعیّتده تخییر داها یاخشیدیر. آما موساوی اولماسالار (شهرین چوخو بیر جور و آزی بیر آیری جور ساتیرسا) آزا تابع اولماق ایشكاللیدیر و اكثره تابع اولماق لازیمدیر. بیتدی
وعلى ما ذكرنا، فالعبرة ببلد وجود المبیع، لا ببلد العقد ولا ببلد المتعاقدین.
وفی شرح القواعد لبعض الأساطین: ثم الرجوع إلى العادة مع اتفاقها اتفاقی، ولو اختلف فلكل بلد حكمه كما هو المشهور.
وهل یراد به بلد العقد أو المتعاقدین؟ الأقوى الأول.
ولو تعاقدا فی الصحراء رجعا إلى حكم بلدهما.
ولو اختلفا رجح الأقرب، أو الأعظم، أو ذو الاختبار على ذی الجزاف، أو البائع فی مبیعه والمشتری فی ثمنه، أو یبنى على الإقراع مع الاختلاف وما اتفقا علیه مع الاتفاق، أو التخییر، ولعله الأقوى.
ویجری مثله فی معاملة الغرباء فی الصحراء مع اختلاف البلدان.
والأولى التخلص بإیقاع المعاملة على وجه لا یفسدها الجهالة، من صلح أو هبة بعوض أو معاطاة ونحوها.
ولو حصل الاختلاف فی البلد الواحد على وجه التساوی فالأقوى التخییر.
ومعالاختصاص بجمع قلیل إشكال ، انتهى.
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي