فرع:

موردّد بئیعی باطیل بیلدیگیمز اساسدا، اگر موشتری و ساتیجی توافوق ائدر‌لرسه كی غیری-موشاع نظرده توتوبلار، اونلارین باطیللیگه توافوقونه گؤره بئیع صحیح اولماز. آما اگر ایختیلافلاری چیخارسا و موشتری ایدّعا ائدسه كی موشاع نظرده توتوب نتیجه‌ده بئیع صحیح اولمالیدیر و ساتیجی دئیه كی من اونلاردان بیرینی (تعیین ائتمه‌دن) نظرده توتموشدوم (و بئیع باطیل اولمالیدیر.) «التذكرة» كیتابی صحیحلیك اصالتینه عمل ائده‌رك، موشتری‌نین سؤزونو قبول ائتمگی یاخشی بیلیب. تعیین اولماماغی اصل بیلك. بیتدی.

علامه‌نین فتواسی (صحیحلیك اصالتی) او زامان یاخشی اولار كی ایكی طرف واحید بیر صیغه‌نین (كی ایكی معنادان بیرینده ظهور ائدیر) دئییلمه‌سینی قبول ائتمه‌یه‌لر. آما ایكسی‌ده بیر سؤزون دئییلمه‌سینی (كی اونون ظهورونون نه اولدوغو بللیدیر.) قبول ائدیرلرسه‌، صحیحلیك اصالتینه ال آتا بیلمه‌ریك. [ظاهیر، نیّتین كاشیفیدیر.] تبعاً هر نه‌ده ظهور تاپیرسا اونو منیمسه‌مه‌لی‌ییك. (یا موشاعلیق و یا موردّد فرد). صحیحلیك اصالتی، ظاهیرلری صرف ائتمز. (یعنی ظاهیری آیری یئره یورا بیلمز. ظاهیر تعبّودی مسأله‌دیر آما صحیحلیك اصالتی، اماره‌دیر.)

آما «تعیین اولماماغی اصل بیلك»دن نه‌یی نظرده توتدوغونو بیلمه‌دیم.

بیزیم عصره یاخین اولان عالیملرین بعضیسی دئییبلر: «كلامدا عدمی-ایشاعه‌یه ظهور اولورسا دا، موسلمان عملی‌نین صحیحلیگه حمل ائدیلمه‌سی صاریفه قرینه‌دیر». (ظاهیری صرف ائدر یعنی یورار و دئیَر: ظاهیری نظرده توتمامیشدی.)

[شئیخ انصاری دئییر:] بونا اعتیراض وار. (نییه گرك صحیحلیك اصالتی ظاهیری یورا بیلسین؟ بیر حالدا كی ظاهیر تعبّودی مسأله‌دیر و صحیحلیك اصالتی اماره‌دیر و نیّتی كشف ائدیر.)

فرع: على المشهور من المنع، لو اتفقا على أنهما أرادا غیر شائع لم یصح البیع، لاتفاقهما على بطلانه.

ولو اختلفا فادعى المشتری الإشاعة فیصح البیع، وقال البائع: أردت معینا،

ففی التذكرة: الأقرب قبول قول المشتری، عملا بأصالة الصحة وأصالة عدم التعیین، انتهى.

وهذا حسن لو لم یتسالما على صیغة ظاهرة فی أحد المعنیین، أما معه فالمتبع  هو الظاهر، وأصالة الصحة لا تصرف الظواهر .

وأما أصالة عدم التعیین فلم أتحققها.

وذكر بعض من قارب عصرنا: أنه لو فرض للكلام ظهور فی عدم  الإشاعة كان حمل الفعل على الصحة قرینة صارفة.

وفیه نظر.