مسأله: بیر شخص تاخیل ییغیمیندان بیر صاع ساتیرسا گؤره‌سن آشاغیداكی ایكی ویجهه‌دن هانسی اولار:

الیف: گؤره‌سن اوّللر قئید اولان اوچ ویجهه‌دن بیرینجیسینه تنزیل تاپار. یعنی موشاع كسر. (اجزائی ایشاعه)

ب: یا دا اوچونجو ویجهه‌یه حمل اولار. او دا موعّینده‌كی كولّی‌دیر. مشهور بونو صحیح بیلدیگینه اساساً.

بونا ایكی ویجهه‌ بلكه ایكی نظر وار. ایكینجی نظر شئیخ طوسی، شهید اول، شهید ثانی، محقق ثانی و بیر عیدّه‌یه عاییددیر. جامع‌المقاصدده بونا بئله ایستیدلال ائدیب: ذهنه هر شئیدن تئز گلن. یعنی «ییغیمدان بیر صاع»دان ایلك ذهنه گلن موعیّنده كولّیدیر. (یعنی بیر كولّی صاع بو افرادین ایچینده)

و بیر ده ایستیناد ائدیب بُرید بن معاویه‌نین ابی عبدالله (ع)دان نقل ائدن روایتینه: بیر كیشی آیری كیشیدن، آنبارینداكی بیر جور و بیر اندازه‌ده قمیشلردن اون مین باغلاما آلیر. آنباردا اوتوز مین باغلاما واریدی. ساتیجی دئدی: «بو قمیشلردن اون مین باغلاماسینی سنه ساتدیم». موشتری‌ده دئدی: «قبول ائتدیم، آلدیم و راضیلاشدیم». موشتری مین دیرهم ثمن كیمی وئریب بیر نفری تحویل اوچون وكیل ائله‌دی. سحر اولدو و قمیشلره اود دوشوب اونلارین ایرمی مین باغلاماسینی یاندیردی. اون مین باغلاماسی قالدی. ایمام بویوردو: «گئریده قالان اون مین باغلاما موشتری‌نین دیر. یانان ایرمی مین باغلاما دا ساتیجی‌نین مالیدیر».

اولا بیلر بیرینجیسی (ایلك اولاراق ذهنه گلیر جریانی . .. ) دفع اولسون: اونون «ییغیمدان بیر صاع» سؤزونون وضعی‌نین ایقتیضاسینی موشاهیده ائتسك مونتشیر فرددیر. (یعنی ایلك ذهنه گلن بودور) و بیلدیگین كیمی مونتشیر فردین باطیللیگی مشهوردور. عؤرفی معنانین‌دا ایقتیضاسی ییغیمین بیر میقداریدیر كی صاع اولوب. بونون ظاهیری اجزائی ایشاعه اولور. چونكی ییغیمین بوتونلوگوندن قئید اولان میقدار ییغیمدا موشاعدیر.

آما روایت، او دا هابئله مونتشیر فردده ظهور ائدیر. «الریاض» كیتابیندا دا بئله گلیب.

لاكین اینصاف بئله‌دیر: عؤرف بئلنچی موعامیله‌نی «موعیّنده كولّی» موعامیله طرزیله ائدیر. مبیع موعیّنده كولّی اولورسا مبیعین تعیین ایختیاری سایجی‌نین الینده‌دیر. بو، بئله موعامیله‌دن كولّی‌لیك بیلمگه علامتدیر. (آما اجزائی ایشاعه اولورسا موشتری ایله شریك اولارلار.)

مسألة لو باع صاعا من صبرة،

هل ینزل على الوجه الأول من الوجوه الثلاثة المتقدمة - أعنی: الكسر المشاع - أو على الوجه الثالث وهو الكلی، بناء على المشهور من صحته؟ وجهان، بل قولان، حكی ثانیهما عن الشیخ (1) والشهیدین (2) والمحقق الثانی (3) وجماعة (4).

واستدل له فی جامع المقاصد: بأنه السابق إلى الفهم، وبروایة برید بن معاویة عن أبی عبد الله علیه السلام: " عن رجل

اشترى (1) عشرة آلاف طن من أنبار بعضه على بعض من أجمة واحدة، والأنبار فیه ثلاثون ألف طن، فقال البائع: قد بعتك من هذا القصب عشرة آلاف طن.

فقال المشتری: قد قبلت واشتریت ورضیت، فأعطاه المشتری من ثمنه ألف درهم، ووكل من یقبضه، فأصبحوا وقد وقع فی القصب نار فاحترق منه عشرون ألف طن وبقی عشرة آلاف طن، فقال علیه السلام: العشرة آلاف طن التی بقیت هی للمشتری، والعشرون التی احترقت من مال البائع (2).

ویمكن دفع الأول: بأن مقتضى الوضع فی قوله: " صاعا من صبرة " هو الفرد المنتشر الذی عرفت سابقا (3) أن المشهور - بل الإجماع -على بطلانه.

ومقتضى المعنى العرفی هو المقدار المقدر بصاع، وظاهره حینئذ الإشاعة، لأن المقدار المذكور من مجموع الصبرة مشاع فیه.