وبالجملة، فالنص بنفسه لا یصلح فارقا مع البناء على التعدی عن مورده الشخصی.
+0 به یه ن
بالجومله نصّ اؤز اؤزلوگونده _بونا اساساً كی نص اؤز شخصی موریدیندن آشسین،_ فرقه سبب اولا بیلمز.
بوندان داها ضعیف بودور كی [دئییبلر:] ایستیثنا مسأله‌سینده ایشاعه‌یه حمل اولماغا ایجماع وار. چونكی ایجماع ائدنلرین بو مسأله‌ده مخصوص بیر نصّه ایستیناد ائتمه‌دیكلرینه یقینیمیز وار.
بو ایكیسیندن داها ضعیف، [صاحب جواهرین سؤزودور. او دئییب:] ایستیثنا مسأله‌سی، زكات و اونلارا تایلاری _كی كولّی بو مسأله‌لرده، ایشاعه‌یه حمل اولونار_ ایله بئیع (ییغیمدان صاع) آراسیندا فرق وار. «ییغیمدان صاع» مسأله‌سینده بئیعین لازیم اولماسی اوچون تسلیم و قبض مؤعتبردیر (لازیمدیر) و ساتیجی قبض ائتمك مجبوریّتینده‌دیر. نتیجه‌ده بئیع اونون اوستونده واقع اولماغا بیر فرد اولورسا اونو موشتری‌یه وئرمك واجیبدیر. چونكی بو ذیمّه‌ده اولان كولّی كیمیدیر. (هرچند دونیانین یالنیز بیر یئرینده بئله بیر شئی اولورسا ساتیجی تاپیب وئرمه‌لیدیر.)
بونا دا اعتیراض وار. زكات و ایستیثنا مسأله‌سینده‌ده ساتیجی‌یا قبض واجیب اولماقدان علاوه ساتیجی طرفیندن قبض ائتمگین واجیبلیگی بونا دایانیر كی موشتری‌نین حاقّی باقی قالسین. اونون بوتونلوكده و یا قیسماً تلف اولدوغو تقدیرده، بئیع تلف اولان قیسمده فسخ اولونار. [بئلنچی دورومدا] بئیعین باقی قالمسینا حؤكم ائتمك، ایشاعه اولماماسیندان آسیلیدیر. (چونكی ایشاعه اولورسا تلف اولان قیسمین بئیعی فسخ اولمالیدیر.) نتیجه‌ده قبضین واجیب اولدوغونا گؤره ایشاعه‌نی نفی ائتمك موصادیره ساییلار. (دلیل مودّعانین عئینیدیر، سن دئییرسن: تسلیم واجیبدیر چونكی ایشاعه یوخدور، ایشاع یوخدور چونكی تسلیم واجیبدیر.) نئجه‌كی گیزلی دئییل.
آما [بیری دئسه كی چونكی قبض، بئیعین لازیملیگینده دخلی وار. (ایستیثنادا قبض موحقق اولوب آما ییغیمدان صاعدا قبض اولونماییب) من دئیه‌رم:] بونون ایكی مسأله آراسینداكی فرقه، دخلی یوخدور.
ضعیفلیكده اونون عئینی‌ده اولماسا اونون تایی «مفتاح الكرامه»ده قئید اولان ایكی مسأله‌نین فرقیدیر. [اوردا قئید اولوب:]« ییغیمدان صاع مسأله‌سینده قبضدن اوّل تلف اولورسا ساتیجی‌یا واجیبدیر گئریده قالاندان، مبیع میقداریجا اولورسا دا تسلیم ائتسین. مبیع تلف گؤره ناقیص اولماز. آما ایستیثنادا بئله دئییل. اوندا تلف، قبضدن سونرا باش وئریب و موستثنا، موشتری‌نین الینده امانت ساییلیر. تلف، اونلارین آراسیندا ایشاعه طرزده‌دیر. نتیجه‌ده ناقیص، اونلارین آراسیندا بؤلونر.
ائله بونا گؤره (قبضدن اوّل و سونرا اولماقلاری اوچون) ایستیثنادا موشتری ضامین دئییل آما ییغیمدان صاعدا ساتیجی ضامیندیر». بیتدی.
وبالجملة، فالنص بنفسه لا یصلح فارقا مع البناء على التعدی عن مورده الشخصی.
وأضعف من ذلك: الفرق بقیام الإجماع على الإشاعة فی مسألة
الاستثناء، لأنا نقطع بعدم استناد المجمعین فیها إلى توقیف بالخصوص.
وأضعف من هذین، الفرق بین مسألة الاستثناء ومسألة الزكاة وغیرهما مما یحمل الكلی فیها على الإشاعة، وبین البیع، باعتبار القبض فی لزوم البیع وإیجابه على البائع، فمع وجود فرد یتحقق فیه البیع یجب دفعه إلى المشتری، إذ هو شبه الكلی فی الذمة.
وفیه - مع أن إیجاب القبض متحقق فی مسألتی الزكاة والاستثناء -: أن إیجاب القبض على البائع یتوقف على بقائه، إذ مع عدم بقائه كلا أو بعضا ینفسخ البیع فی التالف، والحكم بالبقاء یتوقف على نفی الإشاعة، فنفی الإشاعة بوجوب الإقباض لا یخلو عن مصادرة، كما لا یخفى.
وأما مدخلیة القبض فی اللزوم فلا دخل له أصلا فی الفرق.
ومثله فی الضعف
- لو لم یكن عینه - ما فی مفتاح الكرامة من الفرق: بأن التلف من الصبرة قبل القبض، فیلزم على البائع تسلیم المبیع منها و إن بقی قدره، فلا ینقص المبیع لأجله.
بخلاف الاستثناء، فإن التلف فیه بعد القبض، والمستثنى بید المشتری أمانة على الإشاعة بینهما، فیوزع الناقص علیهما، ولهذا لم یحكم بضمان المشتری هنا، بخلاف البائع هناك ، انتهى.
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي