ایكینجی [فرع]: هر ایكی طرف (ساتیجی و موشتری) موشاهیده‌دن سونراكی باش وئرن دَییشمه‌ده  و عقدین موشاهیده اولان صیفتده واقع اولماسیندا، موافیق اولسالار. ایختیلاف بوردا اولا كی :

الیف: دَییشمه عقددن اوّل اولوب و نتیجه‌ده خیار ثابیت اولسون.

ب: دَییشمه عقددن سونرا باش وئریب بیر تهر كی خیار ثابیت اولماسین. (مثلاً قبضدن اوّل اولورسا، آریقلاماق ساتیجی‌نین عؤهده‌سینه‌دیر.)

بئیعین و دَییشمه‌نین موقدّم اولماق اصالتلری‌نین بیر-بیرلریله تعاروضلری اولار. و بو ایكی اصل (1.بئیع دَییشمگه موقدّمدیر 2.دَییشمك بئیعه موقدّمدیر.) « بئیعین كؤكلوك حالیندا واقع اولماماسی اصالتینه» (بئیعدن اوّل آریقلاییب) و «كؤكلویون قالماسی و بئیع حالیندا آریقلیغین اولماماسی اصالتینه» (بئیع حالیندا كؤك ایدی سونرا آریقلاییب.) قاییدیر.

ظاهیر بودور كی بو ایكی اصلین هئچ بیرینه جاییزلیك و لازیملیك حؤكمو موتعلّق اولماز. چونكی لازیملیك، «عقد اونون اوزرینده اولونموشون» (ما عُقِدَ علیه) وصول اولماسی و موشتری‌یه مونتقیل اولماسی حؤكملریندندیر. و ساده‌جه كؤكلویون باقی قالماسی اصالتی، كؤكون وصول اولماسینی ثابیت ائتمز. نئجه‌ كی كؤكلوك حالیندا بئیعین واقع اولماماسی اصالتی، كؤكون وصولونو نفی ائتمز.

مسأله موشتری‌نین حاقّی‌نین اونا وصول اولماماسی اصالتینه قاییدیر. بایاقكی مسأله‌ده اولدوغو كیمی. اونلارین فرقی یالنیز بوردادیر كی اوردا حاقّین اصلینده شوبهه ائدیردین آما بوردا حاقّ بللیدیر و بیلمیرسن حاق اونا چاتیب یا یوخ.

 الفرع ] الثانی لو اتفقا على التغیر

بعد المشاهدة، ووقوع العقد على الوصف المشاهد، واختلفا فی تقدم التغیر على البیع لیثبت الخیار، وتأخره عنه على وجه لا یوجب الخیار، تعارض كل من أصالة عدم تقدم البیع والتغیر على صاحبه.

وحیث إن مرجع الأصلین إلى أصالة عدم وقوع البیع حال السمن مثلا، وأصالة بقاء السمن، وعدم وجود الهزال حال البیع - والظاهر أنه لا یترتب على شئ منهما الحكم بالجواز أو اللزوم، لأن اللزوم من أحكام وصول ما عقد علیه وانتقاله إلى المشتری، وأصالة بقاء السمن لا یثبت وصول السمین، كما أن أصالة عدم وقوع البیع حال السمن لا ینفیه - فالمرجع إلى أصالة عدم وصول حقالمشتری إلیه كما فی المسألة السابقة، إلا أن الفرق بینهما هو: أن الشك فی وصول الحق هناك ناش عن الشك فی نفس الحق، وهنا ناش عن الشك فی وصول الحق المعلوم.