والظاهر أن ذلك فی غیر الأوصاف التی یدور علیها السلامة من العیب
+0 به یه ن
ظاهر اولان او، عیبدن ساغلام ائدن صفتلردن، باشقا بیر صفتلرده‌دیر. (بئلنچی صفتلرده من‌ده لازم اولماسینی دئییرم.) یوخسا عالملر حكملرینی («امتحانلا خراب اولماسا امتحان لازمدیر» حكملرینی) امتحانلا خراب اولمایان شئیلره مخصوص ائتمكلری، بونا شاهد اولا: امتحانلا خراب اولمایان صفتلردن، ساغلاملیق معیاری اولان صفتلر نظرده توتولور. اونون عكسینده _یعنی امتحانلا خراب اولان شئیده_ اولدوغو كیمی. مثلاً یومورتا و قارپیزدا امتحان اولورسا صحیحلیك وصفینی الدن وئرمیش اولور غالباً.
«القاضی»نین خیاری یالنیز مشتری اوچون قایل اولماسی، بو سؤزو تصدیق ائدیر. (عیب خیاری‌نین غالباً مشتری‌یه عاید اولدوغونو بیلیریك. بونا اساساً جناب قاضی‌نین خیاری مشتری‌یه مخصوص ائتمه‌سی، عیبله ایلگیلی اولماسی نشانه‌سیدیر.)
هر حالدا، بو بئش نفرین عقیده‌سی، وصفله منضبط اولمایان شئیلرده امتحانین لازملیگی اولورسا، بیزیمله و اصحابلا اختلافلاری یوخدور. آما عقیده‌لری جناب حلّی ایله _عیبدن ساغلام ائدن صفتلرین نظرده توتولماسی ایله_ موافق اولورلارسا، [بیزیمله مخالف اولورلار آما] گؤردویون كیمی فتوالاری ضعیفدیر.
آما عقیده‌لری وصف و امتحان عَوَضینه ساغلاملیق اصالتی اساسینا كفایت ائتمه‌مك اولورسا، هرچند امتحان عَوَضینه وصفین قیدی‌نین كفایت ائتدیگینه اینانیرلارسا، بو بئش نفر و باشقالاری‌نین حالیندان بیلدیگینه اساساً، اونلار، شخصیّه عینلرده عیبدن ساغلاملیغا قاییدان صفتلرین (ساغلاملیغا دلالت ائدن صفتلرین) قید ائتمه‌سینی لازم بیلمیرلر.
ساغلاملیق اصالتینه دلیلین اولمادیغینا گؤره _عقلاء طرفیندن دلیل یوخدور چونكی: عاقللرین بناسی ساغلاملیق اصالتینه اوردادیر كی صحیحلیك محرز اولوب و مفسد احتمالی وئریرلر (اوّلدن صحیحلیگینده شك ائله‌دیكلرینده یوخ.) اوسته‌لیك، صفتلری صدالاماق عَوَضینه ساغلاملیق اصالتینه بنا قویانلارین سؤزو اعمّ‌دیر [: یا صحیحلیگینی احراز ائدیبسن و مفسدده شك ائدیرسن و یا اوّلدن صحیحلیگینده شك ائدیرسن.] شرع طرفیندن‌ده دلیل یوخدور چونكی: غرر رفعی اوچون، بنانی ساغلاملیق اصالتینه قویماغا بیر دلیل یوخدور._ [ساغلاملیق اصالتینی] منع ائدندن سونرا اولا بیلر دئییلسین: مالین ركنیّت جهتیندن نظرده توتولان خاص بیر عیبدن ساغلام اولماسی _مثلاً دوشابین شیرینلیگی، گولابین قوخوسو، سیركه‌نین تورشلوغو و باشقالارینا تای كی اونلارین آردان گئتمه‌سیله مالیّتین چوخو آرادان گئدر_ [بئله اولورسا] غرری دفع ائتمكده، بو صفتلرین یوخلوغوندان تؤره‌نن بو عیبدن، ساغلاملیغی احراز ائتمك اوچون، ساغلاملیق اصالتی‌نین معتبر اولمادیغی‌نین فرضی ایله آشاغیداكی یوللارین بیریله دفع ائتمك واجبدیر:
1. امتحان یولو ایله.
2. صفتلری صدالاماقلا.
3. عرفی بیر نشانه و أماره ایله اونون وارلیغینا اینانماقلا. ائله اماره كی امتحاندان و صفتلری صدالاماقدان كفایت ائده.
آما صحیحلیك صفتی بونلار كیمی ركنیّه صفت اولماسا، احرازی لازم دئییل.
والظاهر أن ذلك فی غیر الأوصاف التی یدور علیها السلامة من العیب، إلا أن تخصیصهم الحكم بما لا یفسده الاختبار كالشاهد على أن المراد بالأوصاف التی لا یفسد اختبارها ما هو مناط السلامة، كما أن مقابله وهو ما یفسد الشئ باختباره- كالبیض والبطیخ - كذلك غالبا.
ویؤیده حكم القاضی بخیار المشتری.
وكیف كان، فإن كان مذهبهم تعیین الاختبار فیما لا ینضبط بالأوصاف، فلا خلاف معهم منا ولا من الأصحاب.
وإن كان مذهبهم موافقا للحلی بناء على إرادة الأوصاف التی بها قوام السلامة من العیب، فقد عرفت أنه ضعیف فی الغایة.
وإن كان مذهبهم عدم كفایة البناء على أصالة السلامة عنالاختبار والوصف وإن كان ذكر الوصف كافیا عن الاختبار، فقد عرفت: أن الظاهر من حالهم وحال غیرهم عدم التزام ذكر الأوصاف الراجعة إلى السلامة من العیوب فی بیع الأعیان الشخصیة.
ویمكن أن یقال - بعد منع جریان أصالة السلامة فی الأعیان، لعدم الدلیل علیها، لا من بناء العقلاء إلا فیما إذا كان الشك فی طرو المفسد، مع أن الكلام فی كفایة أصالة السلامة عن ذكر الأوصاف أعم، ولا من الشرع، لعدم الدلیل علیه -: إن السلامة من العیب الخاص متى ما كانت مقصودة على جهة الركنیة للمال - كالحلاوة فی الدبس، والرائحة فی الجلاب، والحموضة فی الخل، وغیر ذلك مما یذهب بذهابه معظم المالیة - فلا بد فی دفع الغرر من إحراز السلامة من هذا العیب الناشئ من عدم هذه الصفات، وحیث فرض عدم اعتبار أصالة السلامة، فلا بد من الاختبار أو الوصف أو الاعتقاد بوجودها لأمارة عرفیة مغنیة عن الاختبار والوصف.
ومتى ما كانت مقصودة لا على هذا الوجه لم یجب إحرازها.
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي