هذا، ویؤید ما ذكرنا من التفصیل: أن بعضهم - كالمحقق فی النافع
+0 به یه ن
تفصیل باره‌سینده قید ائتدیگیمیزی (صحیحلیك وصفی مختلفدیر: بعضیسی اولماسا مالیّتین بؤیوك قسمی آرادان گئدر، آما بعضیسی اولماسا مالیّتی‌نین بؤیوك قسمی آرادان گئتمز. بعضیسی ركن‌دیر آما بعضیسی یوخ. ركن اولمایانین احرازی لازم دئییل و غرر گتیرمز.) محقق «النافع» كتابیندا و علامه «القواعد» كتابیندا مسأله‌نی دادی و قوخوسو نظرده توتولان شئیلرده عنوان ائدیبلر. (دادی و قوخوسو نظرده توتولان شئیلرده امتحانی لازم بیلیبلر. چونكی اونلارین دادی و قوخوسو اولمایاندا مالیّتلری‌نین بؤیوك قسمی آرادان گئدر. مثلاً عطر)
لاكن انصاف بودور كی مشتری عیبه مطلق اولاراق (مالیّتین بؤیوك قسمین آرادان آپارسین و یا یوخ.) دقّت یئتیرسه و اونون اولوب اولمادیغیندا شكّ ائدیرسه، اوچ یولدان بیریله غررین دفعی لابدّدیر:
1. امتحان یولو ایله.
2. صفتلری صدالاماق یولو ایله.
3. _وصفین یئرینه اوتورماسی فرض اولوندوغوندا،_ اطلاق یولو ایله. [نیه وصفین یئرینده اوتورسون؟ بونا گؤره كی] یا اطلاقین، ساغلاملیغا منصرف اولماسینا گؤره و یا ساغلاملیق اصالتینه گؤره. عیبلر آراسیندا اصلاً فرق اولمادان. (یا ركن اولا و یا ركن اولمایا.)
غرری دفع ائتمك اوچون یا اطلاق _ساغلاملیق اصالتی و انصرافا گؤره_ كفایت ائدر و یا غرری دفع ائتمه‌دیگی اوچون كفایت ائله‌مز. آما اطلاقدا یقین حاصل اولورسا كفایت ائدر.
بئله اولاندا: انسان شكّ ائله‌سه كی بو قول ساغلامدیر یوخسا جذاملی وار. ساغلاملیق اصالتی، یقین گتیرمه‌سه بنانی اونون ساغلاملیغینا قویمازلار. بلكه یا امتحان اولونمالیدیر و یا جذاملی اولمادیغی وورغولانمالیدیر.
بو سون سؤزوم (اطلاق كفایت ائتمز و یقین گتیرمه‌لیدیر) ایرادسیز دئییل، چونكی بو سؤز عالملرین سؤزلریندن استفاده اولونانلا مخالفدیر. اونلار دئییرلر: «عیبدن ساغلام اولوب اولماماقلارینی بیلمك اوچون دادی و قوخوسو نظرده توتولمایانلارین امتحانی واجب دئییل».
هذا، ویؤید ما ذكرنا من التفصیل: أن بعضهم - كالمحقق فی النافع والعلامة فی القواعد - عنون المسألة بما كان المراد طعمه أو ریحه.
هذا، ولكن الإنصاف أن مطلق العیب إذا التفت إلیه المشتری وشك فیه، فلا بد فی رفع الغرر من إحراز السلامة عنه إما بالاختبار، وإما بالوصف، وإما بالإطلاق إذا فرض قیامه مقام الوصف إما لأجل الانصراف وإما لأصالة السلامة، من غیر تفرقة بین العیوب أصلا.
فلا بد إما من كفایة الإطلاق فی الكل، للأصل والانصراف، وإما من عدم كفایته فی الكل، نظرا إلى أنه لا یندفع به الغرر إلا إذا حصل منه الوثوق، حتى أنه لو شك فی أن هذا العبد صحیح أو أنه أجذم لم یجز البناء على أصالة السلامة إذا لم یفد الوثوق، بل لا بد من الاختبار أو وصف كونه غیر أجذم.
وهذا وإن كان لا یخلو عن وجه، إلا أنه مخالف لما یستفاد من كلماتهم - فی غیر موضع -: من عدم وجوب اختبار غیر ما یراد طعمه أو ریحه من حیث سلامته من العیوب وعدمها.
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي