ایكینجیسینده یعنی خرابی‌نین قیمتی اولمایاندا، «المبسوط» و ابن ادریسین «السرائر»ی و اونلاردان سونراكیلارین ظاهری‌نین اساسی ایله موافق اولاراق، بیع باطلدیر. بونلارین [سؤزونون] ظاهری بیعین باشدان باطل اولماسیدیر. (بیعین اوّلیندن.) شیخ طوسی، ابن ادریس حلّی و علامه «التذكرة» ده تصریح ائتدیكلری كیمی. اونلار بئله استدلال ائدیبلر: «[چونكی بئلنچی دورورمدا] بیع، حشرات كیمی قیمتی اولمایان شئی اوزرینده واقع اولوب». بو فتوانی اونلاردان سونراكیلار صراحتله دئییبلر. شهید اوّلین «الدروس» كیتابیندان ساوایی بیر نئچه عالمین سؤزلری‌نین ظاهری بونو یئتیریر. شهیدین سؤزونون ظاهری [بئله‌دیر كی] عیبین آشكار اولدوغو آن، بیع فسخ اولور، اوّلدن یوخ. ایكینجیسینی (اوّلدن باطل اولماغی) ساده‌جه احتمال وئریب و اوّلدن باطل اولماغی، [عالملردن بیر] عدّه جماعتین سؤزونون ظاهرینه نسبت وئریب.

[شیخ انصاری دئییر:] شهید اوّلین بو نظری‌نین وجهه‌سی بیلینمه‌دی. ائله بونا گؤره شهید ثانی «الروضه» كتابیندا اونون ترسینی واضح بیلیب. (واضحلیگی اونون ترسینه نسبت وئریب.) [شیخ انصاری دئییر: مسأله] شهید ثانی دئیَن كیمیدیر و شهید اوّلین فتواسی دوزگون دئییل.

چونكی گئرچك فاسد، گئرچك اموالدان اولمازسا:

 عقدین اونون اوزرینده واقع اولماسی باطلدیر. بونا گؤره كی ایكی عوَضین مالیّتلی اولماقلاری‌نین شرطی گئرچكدیر و بیلیب بیلمه‌مگه اساسلانمیر. (ایشین باشیندان گئرچكدن نه ایسه، حكم اونون اساسیندا وئریلر. خرابلیغینا علمین اولوب اولماماسی گئرچگی دَییشمز.)

آما یوخ [گئرچك فاسد، گئرچك اموالدان] ساییلیرسا:

ساغلامی ایله خرابی‌نین قیمتلری فرقلنمه‌سه، ارش حقّی و قایتارماق حقّی یوخدور بلكه بیع لازم ساییلار. مبیعین قبضدن سونرا آردان گئتمه‌سی‌نین‌ده ساتیجی‌یا ربطی یوخدور.

ساغلامی ایله خرابی آراسیندا قیمت فرقی اولورسا، ساغلام و خرابین قیمتی‌نین تفاوت نسبتینی قایتارماق لازمدیر. ثمنین هامیسینی یوخ.

یوخسا بئله دئییله: مبیع، خرابلیغین آشكار اولان آنینا قدر، گئرچك مال ایدی. عقددن اوّله عاید اولان سببه گؤره مالیّتدن دوشدویو اوچون و گئرچك فاسد اولدوغو اوچون، ساتیجی اونا ضامندیر. بئلنچی دورومدا بیع فسخ اولونار. بلكه اولا بیلر دئییلسین: بیع فسخ اولماز و مشتری اونو امضالایا بیلر. سینمیش مبیع سینماق تأثیرینده مالیّتدن خارج اولموشسا دا، اونون ملكو اولار. مالیّتدن چیخماسی‌نین سببی‌ده ، عقددن اوّله عاید اولدوغو اوچون‌، ساتیجی اونا ضامندیر.

ویبطل البیع فی الثانی - أعنی ما لم یكن لفاسده قیمة - وفاقا

للمبسوط  والسرائر ، وظاهر من تأخر عنهما.

وظاهرهم بطلان البیع من رأس، كما صرح به الشیخ  والحلی  والعلامة فی التذكرة، مستدلین بوقوعه على ما لا قیمة له، كالحشرات.

وهو صریح جملة ممنتأخر عنهم  وظاهر آخرین عدا الشهید فی الدروس، فإن ظاهره انفساخ البیع من حین تبین الفساد لا من أصله، وجعل الثانی احتمالا ونسبه إلى ظاهر الجماعة .

ولم یعلم وجه ما اختاره، ولذا نسب فی الروضة خلافه إلى الوضوح .

وهو كذلك، فإن الفاسد الواقعی إن لم یكن من الأموال الواقعیة كان العقد علیه فاسدا، لأن اشتراط تمول

العوضین واقعی لا علمی.

وإن كان من الأموال الواقعیة، فإن لم یكن بینه وبین الصحیح تفاوت فی القیمة لم یكن هنا أرش ولا رد، بل كان البیع لازما وقد تلف المبیع بعد قبضه.

وإن كان بینه وبین الصحیح الواقعی تفاوت، فاللازم هو استرجاع نسبة تفاوت ما بین الصحیح والفاسد من الثمن لا جمیع الثمن.

اللهم إلا أن یقال: إنه مال واقعی إلى حین تبین الفساد، فإذا سقط عن المالیة لأمر سابق على العقد - وهو فساده واقعا - كان فی ضمان البائع، فینفسخ البیع حینئذ.

بل یمكن أن یقال بعدم الانفساخ، فیجوز له الإمضاء فیكون المكسور ملكا له وإن خرج عن المالیة بالكسر، وحیث إن خروجه عن المالیة لأمر سابق على العقد كان مضمونا على البائع