وتدارك هذا العیب - أعنی فوات المالیة - لا یكون إلا بدفع تمام الثمن
+0 به یه ن
بو عیبین _ یعنی مالیّتین فوتا گئتمه‌سی‌نین_ جبرانی یالنیز ثمنین هامیسینی قایتارماقلا ممكندور. لاكن بونا ایراد وارددیر كی یاخیندا گله‌جك. بو مطلب شیعه فقهی‌نین قایدالاری و عالملرین فتوالاری ایله ضدّدیر. و [بونون بیر آیری ایرادی وار] بو شئیین مالیّتی عرفاً و شرعاً ظاهری‌دیر. (شرعاً و عرفاً گئرچك مال دئییلدی.) آما فاسدلیك كشف اولاندان سونرا اوّلدن گئرچك مالیّتی‌نین اولمادیغینا حكم اولونار. بوندان علاوه گئرچكدن [خرابلیق اوندا اولاركن] مال‌دا اولوردوسا، خرابلیق مشتری‌نین ملكونده یارانیب و [اونو مالیّتدن سالیب.] (مشتری اونو سیندیریب) [شهید اوّلین سؤزونه اساساً] علم مالیّتدن خارج ائدندیر او اونو كشف ائتمیر. (خرابلیغینی بیلمك اونو مالیّتدن خارج ائدیر.) نتیجه‌ده بو، مجهول عیب دئییلدی. بو عیبین مجهول اولدوغونو قبول ائتسك‌ده، گؤزو آغرییان قول كیمیدیر كی ساتیلاندان سونرا كور اولوب. (بوردا كورلوق مشتری‌نین ملكونده اولوب و اونون بوینونادیر. هرچند همان گؤز آغریسی‌نین تأثیرینده اولوب.) [و یا] خسته [حیوان] كیمیدیر كی ساتاندان سونرا اؤلوب. اوندان علاوه، مالیّتین فوتا گئتمه‌سی، عیب ساییلماز بلكه تلف ساییلار.
[بیعین باشدان باطل اولماسی و یا خرابلیق كشف اولاندان سونرا باطل اولماسی‌نین فایدالاری]
سونرا، بو اختلافین فایداسی،
1. خرابلیغین آشكار اولان آنینا قدر، مشتری‌نین ثمنده‌كی ملكیّت آثاری‌نین ترتیباتیندا بللی اولار. (باشدان باطل اولورسا ساتیجی‌نین ثمنده ائتدیگی تصرّف فضولی اولار و مشتری‌نین اجازه‌سی لازم اولار. آما سونرادان باطل اولورسا ساتیجی ثمنده ائتدیگی تصرّفو، اؤز مالیندا ائتمیش اولوب و مشتری‌یه بدل‌ده قایتارا بیلر.)
2. «الدروس» كتابی و «اللمعه» كتابی‌نین دئدیگینه گؤره، مبیعی آلدیغی یئردن امتحان ائتدیگی یئره داشیماغا صرف ائتدیگی هزینه‌ده بللی اولار. بیرینجینه (باشدان باطل اولورسا) اساساً بو هزینه ساتیجی‌نین عهده‌سینه‌دیر. آما ایكینجینه (خرابلیق آشكار اولاندا باطل اولورسا) بو هزینه مشتری‌نین عهده‌سینه‌دیر چونكی اونون ملكونده باش وئریب. آما محقق ثانی «جامع المقاصد»ده بئله دئییر: «نظره گلن [هر ایكی دورومداد دا] مشتری‌نین [بو هزینه‌نی آلماغا] ساتیجی‌یا مراجعه ائتمگه حقّی یوخدور چونكی بو ایش اوچون دلیلی یوخدور». (بیع ایندی باطل اولورسا، اؤز مالینی داشی‌ییبسان، یوخ، باشدان باطل ایدیسه اؤزون داشی‌ییبسان، ساتیجی كی سندن بونو طلب ائله‌مه‌میشدی!)
وتدارك هذا العیب - أعنی فوات المالیة - لا یكون إلا بدفع تمام الثمن..
لكن سیجئ ما فیه من مخالفة القواعد والفتاوى.
وفیه: وضوح كون مالیته عرفا وشرعا من حیث الظاهر، وأما إذا انكشف الفساد حكم بعدم المالیة الواقعیة من أول الأمر، مع أنه لو كان مالا واقعا فالعیب حادث فی ملك المشتری، فإن العلم مخرج له عن المالیة، لا كاشف، فلیس هذا عیبا مجهولا، ولو سلم فهو كالأرمد یعمى بعد الاشتراء والمریض یموت، مع أن فوات المالیة یعد تلفا، لا عیبا.
ثم إن فائدة الخلاف تظهر فی ترتب آثار مالكیة المشتری الثمن إلى حین تبین الفساد.
وعن الدروس واللمعة: أنها تظهر فی مؤونة نقله عن الموضع الذی اشتراه فیه إلى موضع اختباره ، فعلى الأول على البائع، وعلى الثانی على المشتری، لوقوعه فی ملكه.
وفی جامع المقاصد: الذی یقتضیه النظر أنه لیس له رجوع على البائع بها، لانتفاء المقتضی
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي