وأما مؤونة نقله من موضع الكسر لو وجب تفریغه منه
+0 به یه ن
آما مبیعین سیندیریلان یئردن _آشاغیداكی دلیللره گؤره بوشالتماغی‌نین واجیب اولدوغو تقدیرده_ داشیماسی‌نین هزینه‌سی:
1. مبیعین مالكی اونو ایسته‌سه.
2. مبیعین اولدوغو یئر مسجد اولا و بوشالتماسی واجب اولا.
3. مبیعین ایندی اولدوغو یئر ایماملارین مزاری اولا. (مشاهد)
اگر بوغدا داناسی كیمی، سیندیریلمیشی‌نین مالیّتی اولمادیغینا رغماً، ملك اولورسا: ظاهراً هر ایكی تقدیرده ده (بیع باشدان باطل اولا و یا كشفدن سونرا باطل اولا) ساتیجی‌نین بوینونادیر. چونكی مبیع، فسخدن سونرا ساتیجی‌نین ملكودور. (و داشیماسی‌دا اونون بوینونا اولمالیدیر.)
آما اگر مالیّتی اولمادیغی كیمی ملكیّتی‌ده اولماسا: مشتری‌نین عهده‌سینه اولماسی بعید دئییل. (مشترینی مبیعی داشیماغا مجبور ائده‌لر.)
مشتری‌نین بو هزینه اوچون ساتیجی‌یا مراجعه ائتمه‌سی‌ده، بایاق «ساتیلان یئردن سیندیریلان یئره داشیما»دا قید ائتدیگیمیز نظرلر جاریدیر. (اوردا هر كیم هر نه دئییب بوردا دا ائله دئییر.)
سونرا، شیخ طوسی و اونون تابعلریندن «الدروس» كتابیندا نقل اولونانا اساساً: سینمیشی‌نین قیمتی اولمایان شئیده، ساتیجی عیبدن برائت ائده‌رك ساتیرسا، بو بیع صحیحدیر. (ساتیجی دئییر: عیبلرین منه ربطی یوخدور. من ظاهر-باطن بونو ساتیرام) [شهید اوّل] دئییر: « اونو صحیح بیلمك چتیندیر. چونكی [بو رسماً] مالی، باطللیكله یئمكدیر- أكل مال بالباطل». شهید ثانی و محقق ثانی‌ده اونا تابع اولوبلار.
عالملرین بعضیسی عیبدن برائتین شرط ائتمگی‌نین صحیحلیگینی توجیه ائتمگی بویونلارینا آلیبلار. (سینمیشی‌نین قیمتی اولمایان شئیی، برائت شرطی ایله ساتماق صحیحدیر. ساتیجی بئله دییه: «ظاهر-باطن بونو ساتیرام غیبی‌ده اولسا منه ربطی یوخدور.)
ائله بیر شئیله توجیه ائدیبلر كی حاصلی: بیعین باطللیگینی منع ائدیر هرچند مشتری ثمنین هامیسینی ارش جهتیندن آلیر. ائله ارش كی بوتون ثمنی احاطه ائدیر.
ارش شارع طرفیندن عیب جهتیندن واجب اولموش غرامتدیر. ارش ثمنین بیر جزءی دئییل كی مشتری، تلف اولان مثمن مقداری قارشیلیغیندا اونا مستحق اولسون. ائله بونا گؤره ارش ساقط اولا بیلر. (ارش، ثمن و یا اونون جزءی اولسایدی ساقط اولامازدی.) و ساتیجی [ارش عنوانیندا] ثمنین اؤزوندن قایتارماسی لازم دئییل كی سیز دئیه‌سیز ایستیریك برائتله ساقط ائدك آما ثمندن اولدوغو اوچون اولمور. (ارش، غرامتدیر و برائتله ساقط اولار.)
بورا، عقدده مبیعین یوخلوغونو شرط ائتمك كیمی دئییل، چونكی مثمن، عقلانین معامله حسابی ایله محقق اولوب. (عاقللر بونا مثمن دئیَرلر) بیر بیعین صحیحلیگینه بوندان آرتیق اعتبار و سند اولا بیلمز. [مشتری‌نین] اؤزونون بونا راضی اولدوغو فرضده، اؤزو بو طرزله اؤز مالینی باغیشلاماغا اقدام ائدیب.
وأما مؤونة نقله من موضع الكسر لو وجب تفریغه منه - لمطالبة مالكه أو لكونه مسجدا أو مشهدا - فإن كان المكسور مع عدم تموله ملكا نظیر حبة الحنطة، فالظاهر أنه على البائع على التقدیرین، لأنه بعد الفسخ ملكه، وأما لو لم یكن قابلا للتملك، فلا یبعد مؤاخذة المشتریبه.
وفی رجوعه على البائع ما تقدم فی مؤونة نقله إلى موضع الكسر.
ثم إن المحكی فی الدروس عن الشیخ وأتباعه: أنه
لو تبرأ البائع من العیب فیما لا قیمة لمكسوره
صح ، قال: ویشكل: أنه أكل مال بالباطل.
وتبعه الشهید والمحقق الثانیان.
وقد تصدى بعض لتوجیه صحة اشتراط البراءة بما حاصله: منع بطلان البیع وإن استحق المشتری مجموع الثمن من باب الأرش المستوعب، فإن الأرش غرامة أوجبها الشارع بسبب العیب، لا أنه جزء من الثمن استحق بسبب فوات ما قابله من المثمن، ولذا یسقط بالإسقاط، ولا یتعین على البائع الإعطاء من نفس الثمن، ویسقط بالتبری.
ولیس هذا كاشتراط عدم المبیع فی عقد البیع، إذ المثمن متحقق على حسب معاملة العقلاء، ولم یعلم اعتبار أزید من ذلك فی
صحة البیع، فمع فرض رضاه بذلك یكون قادما على بذل ماله على هذا النحو.
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي