هذا، مع أنه لا مجال للتأمل فی البطلان
+0 به یه ن
بونلاردان علاوه، بایاق قید ائتدیگیمزه اساساً باطللیكده تردّده یئر یوخدور. بایاق دئمیشدیك كی بوردا مبیعه مالیّت حكمی وئرمك عرفاً و شرعاً ظاهری بیر حكمدور بیر حالدا كی ایكی عَوَضن مال اولماقلاری واقعی شرطدیر، علمی شرط یوخ. (واقعاً مال اولمالیدیلار اونلاری مال بیلمكله اولماز. فایداسی یوخدور دییه‌سن كی من اونلاری مال بیلیردیم.) بونا گؤره عقل صاحبی، [قول كیمی ساتیلیب سونرا] آزادلیغی بیلیننین بیعی‌نین باطللیگینده تردّد ائتمز و یا [سیركه آدینا ساتیلیب] چاخیرلیغی آشكار اولان شئیین بیعی‌نین باطللیگینده تردّد ائتمز. و ساییر. (قویون آدینا ساتیلیب دونوزلوغو آشكار اولوب.)
چونكی عوضین یوخلوغونون كشف اولماسی، بونلارین هر ایكسینده مشترك عاملدیر. (بیزم مسأله‌ده و او مسأله‌لرده مثمن یوخدور. هئچ بیرینده مثمنین مالیّتی یوخدور.)
سونرا، یوخاریدا مالیّتدن خارج اولماماسی ایله قیمتی‌نین یوخلوغونو بیر یئرده توپلاماق، عاغلاباتمایان بیر شئیدیر. اولا بیلر [بعضیلری‌نین مالیّتدن] نظرده توتدوقلاری، ملكیّت اولسون. اوندان علاوه «بوتون ثمنی احاطه ائدن» ارشین تصوّرو ایراددان بوش دئییل. (ائله بیر شئی تصوّر ائتمك اولماز.) عالملرین تصریح ائتدیگی كیمی: ارش ساغلام و عیبلی‌نین قیمت فرقیدیر. بلی، علامه «التذكرة»، «التحریر» و «القواعد» كتابلاریندا بئله بیر سؤز قید ائدیب: «مشتری، عمداً جنایته مرتكب اولان قولو، [اونون جنایتكار اولدوغوندان خبری اولمادان] آلیرسا، ایكی یول آراسیندا اختیاری وار: 1.بیعی فسخ ائدیب ثمنینی آلسین. 2.ارش طلب ائله‌سین. جنایت دیه‌سی بوتون قیمتی احاطه ائدیرسه، ارش ثمنین هامیسی اولار. فسخده اولدوغو كیمی».
«جامع‌المقاصد» كتابی «القواعد»ین بو مقامداكی عباریتی‌نین توجیهینی بوینونا آلیب. (اوردا دئییب: القواعد، ثمن دییه‌نده قیمتی نظرده توتوب. یعنی ارش قیمتی احاطه ائدرسه قیمتی ساتیجیدان آل.) توجیه ده كنارلیقدان (بعیدلیكدن) بوش دئییل. (ظاهری ثمندیر. ثمنین آلماغینی طلب ائدیر. اولا بیلمز ثمندن نظرده توتدوغو قیمت اولسون.) ایسته‌سن مراجعه ائت.
هذا، مع أنه لا مجال للتأمل فی البطلان، بناء على ما ذكرنا من القطع بأن الحكم بمالیة المبیع هنا شرعا وعرفا حكم ظاهری، وتمول العوضین واقعا شرط واقعی لا علمی، ولذا لم یتأمل ذو مسكة فی بطلان بیع من بان حرا أو ما بان خمرا، وغیر ذلك، إذ انكشاف فقد العوض مشترك بینهما.
ثم إن الجمع بین عدم خروجه عن المالیة، وبین عدم القیمةلمكسوره مما لم یفهم، فلعله أراد الملكیة.
مضافا إلى أن الأرش المستوعب للثمن لا یخلو تصوره عن إشكال، لأن الأرش - كما صرحوا به - تفاوت ما بین قیمتی الصحیح
والمعیب .
نعم، ذكر العلامة فی التذكرة والتحریر والقواعد: أن المشتری للعبد الجانی عمدا، یتخیر مع الجهل بین الفسخ فیسترد الثمن، أو طلب الأرش، فإن استوعب الجنایة القیمة كان الأرش جمیع الثمن أیضا .
وقد تصدى جامع المقاصد لتوجیه عبارة القواعد فی هذا المقام بما لا یخلو عن بعد، فراجع
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي