وكیف كان، فلا أجد وجها لما ذكره
+0 به یه ن
هر حالدا، [شیخ طوسی‌نین سؤزونون صحیحلیگینی ثابت ائدن بو شخصین] سؤزونون دوزگون اولماسینا من بیر وجهه تاپانمادیم. (شهید اوّل «الدروس» كتابیندا شیخ طوسیدن بئله نقل ائدیب كی: سینمیشی‌نین قیمتی اولمایان مثمنده، ساتیجی عیبدن برائت ائده و دییه كی عیبین منه ربطی یوخدور، بئلنچی بیع صحیحدیر. شهید اوّل‌ده بونا اعتراض ائتدی كی بئله اولاندا أكل مال بالباطل اولار. شهید ثانی و محقق ثانی‌ده شهید اوّله تابع اولدولار. آما بعضیلری بو صحیح بیلمگی توجیه ائتدیلر. شیخ انصاری دئییر بو توجیه دوزگون دئییل.)
آیریلاری‌نین (سید العاملی «مفتاح الكرامه» كتابیندا) قید ائتدیكلری، اوندان داها ضعیفدیر. اونلا دئییبلر: بئله دئییل كی شیخ طوسی و اونون تابعلری، ساتیجی‌نین عیبلردن برائت ائدن بیعین صحیحلیگینه حكم وئرسینلر». اونلار بئله گمان ائدیبلر كی شیخ طوسی گیلین سؤزونده‌كی «برائتین شرط ائتمه‌سی» مشتری‌نین عیبلردن برائت ائتمه شرطیدیر. نتیجه‌ده مشتری‌نین صحیحلیك شرط ائتمه‌سی معناسیندادیر. (مشتری ساتیجی‌یا شرط ائدیب كی من ساغلامین آلیرام، عیبلی اولورسا منه ربطی یوخدور و سنین اؤز بوینونادیر. بئله اولسایدی سؤزوموز یوخیدی.)
«الدروس» كتابیندا شیخ طوسی‌نین و تابعلری‌نین سؤزونو اوخویاندان سونرا گؤرورسن كی بو سؤز یالاندیر. چونكی اونلارین سؤزونون ظاهری و یا صراحتی، ساتیجی‌نین عیبلردن برائت ائتمه‌سیدیر مشتری‌نین یوخ.
بلی، من ایكی شیخین و اونلاردان باشقالاری‌نین سؤزونده، اؤزل اولاراق سینیغی‌نین قیمتی اولمایاندا بو شرطین قید اولماسینی گؤرمه‌میشم. (اونلار دئییبلر: «قیمتی اولمایان شئیده ساتیجی عیبلردن برائتی شرط ائدیرسه بیع صحیحدیر». آما سینیغی‌نین قیمتی اولمایان شئیده بو شرطین صحیح اولوب اولمادیغی‌نین دئدیكلرینی گؤرمه‌میشم.)
سونرا، اولا بیلر غرره سبب اولدوغو اوچون، مثمنی مالیّتدن خارج ائتمه‌ین عیبلردن، برائتین شرط اولماسی‌دا اشكاللی اولسون. چونكی ساغلاملیغی و خرابلیغی بیلنمه‌ین شئیلر، یالنیز ساغلاملیق اصالتی اساسیندا ساتیلا بیلر. عیبلردن برائتی شرط ائتمك، عیبلرین اولوب اولمادیغینا اعتناسیز اولاراق بیع ائتمك آنلامینا گلر. البته، علامه و جماعت غایب مبیعین ساتیشیندا، رؤیت خیاری‌نین ساقطلیگی شرط اولان بیعی، باطل بیلیبلر. اونون ایضاحی خیارات بابیندا گله‌جك انشاءالله. (مبیع، غایب اولاندا ساتیجی مبیعین وصفلرینی دییَر و مشتری او اساسدا آلار. آما ساتیجی شرط ائتسه كی: «سنین رؤیت خیارین اولماسین، یعنی سنه وئره‌جگیم مبیع، صدالادیغیم صفتلرده اولماسا دا سنین فسخ ائتمك حقّین یوخدور». بو شرط بیعین باطل اولماسینا سبب اولار.)
وكیف كان، فلا أجد وجها لما ذكره.
وأضعف من ذلك ما ذكره بعض آخر: من منع حكم الشیخ وأتباعه بصحة البیع، و اشتراط البائع على المشتری البراءة من
العیوب ، وزعم: أن معنى اشتراط البراءة فی كلامهم: اشتراط المشتری على البائع البراءة من العیوب، فیكون مرادفا لاشتراط الصحة.
وأنت خبیر بفساد ذلك بعد ملاحظة عبارة الشیخ والأتباع، فإن كلامهم ظاهر أو صریح فی أن المراد براءة البائع من العیوب، لا المشتری.
نعم، لم أجد فی كلام الشیخین والمحكی عن غیرهما تعرض لذكر هذا الشرط فی خصوص ما لا قیمة لمكسوره.
ثم إنه ربما یستشكل فی جواز اشتراط البراءة من العیوب الغیر المخرجة عن المالیة أیضا بلزوم الغرر، فإن بیع ما لا یعلم صحته وفساده لا یجوز إلا بناء على أصالة الصحة، فإذا اشترط البراءة كان بمنزلة البیع من غیر اعتداد بوجود العیوب وعدمها.
وقد صرح العلامة وجماعة بفساد العقد لو اشترط سقوط خیارالرؤیة فی العین الغائبة .
وسیجئ توضیحه فی باب الخیارات إن شاء الله تعالى.
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي