خلافا للشیخ فی النهایة وابن حمزة فی الوسیلة
+0 به یه ن
اونلارین ترسینه، شیخ طوسی‌نین «النهایه» كتابیندان، ابن حمزه‌نین «الوسیله» كتابیندان و الاسكافی و القاضی‌دن نقل اولونانا اساساً، مجهول مبیعی ضمیمه ایله ساتماق صحیحدیر. (بونلار مجهولون بیعینی معلومون ضمیمه‌سینده جایز بیلیرلر.) بلكه حتّا «مفتاح الكرامه» كتابی بئله دئییر: «آراشدیرما نتیجه‌سی گؤستریر كی متقدّم عالملرین ایچینده صحیحلیك مشهوردور». بلكه شیخ طوسی‌نین «الخلاف» كتابیندا و ابی‌المكارمین «الغنیه» كیتابیندا بالیق مسأله‌سینه [معلوما ضمیمه اولدوغو تقدیرده] صحیحلیگی ادّعا ائدیبلر. متأخرلردن: محقق اردبیلی، صاحب الكفایه (محقق سبزواری)، محدث العاملی و محدثّ الكاشانی‌ده بو نظرده‌دیلر. شهید اوّلین «غایةالمراد» كتابی‌نین ظاهریندن [بو نظرله موافق اولدوغو] نقل اولونوب. و شهید اوّلین «القواعد»ه یازدیغی «حواشی»نین صریحی [جایز اولماغا] نقل اولونوب.
بو نئچه نفرین صحیحلیگه دلیلی، ایكی «بالیق و سوت» و باشقا (صوف=یون) مسأله‌لرده وارد اولان مستفیضه[1] خبرلردیر.
بزنطی‌نین مرسله‌سی سهل بن زیاد كیمی شخصین اونون راویلریندن اولدوغونا گؤره قبول ائتمه‌سی راحتدیر. سهل بن زیادین وضعیّتی آیدین اولماییب تضعیف اولسا دا بعضی راویلر اوندان اجازه وئریبلر. نتیجه‌ده مرسله‌لیگینه ده اعتراض ائتمه.
بو روایتده امام صادق (ع) بویورور: « قیمشی اولمایان، قمیشلیكدن [بیر آز] بالیق چیخاردیلیب قمیشلیكده‌كیلرله بیرلیكده ساتیلا».
و بیر ده معاویة بن عمارین امام صادقدن (ع) روایتی: «قمیشلیكده قمیش اولاندا، قمیشلیگی ساتماغین عیبی یوخدور». اوّلكی و سونراكی روایتین قرینه‌سینه گؤره، قمیشلیكدن، اوندان اولان [بالیقلاری] نظرده توتولوب.
و ابی بصیرین امام صادقدن (ع) یالنیز سویو اولوب قمیشی اولمایان قمیشلیگین ساتماسی بارده روایتده بویوروب: «بیر اوووج بالیق توت و دئنه: سندن بو بالیغی و بو قمیشلیكده‌كیلری آلدیم فلان قیمته».
«الفقیه» كتابیندا اولان كیمی سماعه‌نین امام صادقدن (ع) نقل ائتدیگی موثّقه روایت. او حضرتدن [هله ساغیلمامیش و] دؤشده اولان سوتون ساتین آلینماسیندان سوروشدوم. بویوردو: «یوخ [جایز دئییل] یوخسا سنه بیر پیالا ساغا و دییه: «پیالاداكی سوتو و حیوانین دؤشونده‌كی سوتو، بللی قیمته مندن آل» دؤشده بیر سوت اولمازسا اؤده‌نیلن پول پیالاداكی‌نین قارشیلیغیندا اولار».
عیص بن قاسمین امام صادقدن (ع) نقل ائله‌دیگی روایت سماعه‌نین روایتینه حمل اولار. دئییر امام صادقدن (ع) سوتلرینی اؤلچمه‌دن آلدیغیمیز داوارلاری اولان بیر كیشی باره‌ده سوروشدوم. حضرت بویوردو: «بلی [عیبی یوخدور] 1. یا قطع اولانا قدر (مثلاً قویونون دؤشوندن سوت كسیله‌نه قدر اوّلدن آلیر) 2. و یا اوندان بیر شئی ساغا (بیر آزین ساغا و دؤشده‌كینی اونا ضمیمه ائده)
بو اساسدا كی دؤشده‌كی سوتون هامیسینی آلا
ویا اوندان بیر آز ساغا و ساغاندان سونرا دؤشده قالانی اونا ضمیمه ائده و ساتا.
[بیر آیری روایت كی] ابن محبوب جنابلارینا قدر صحیح روایتدیر.[2] بو روایتده ابی ابراهیم الكرخی دئییر امام صادقه (ع) دئدیم: «بیر كیشیدن یوز قویونون یونونو و قارینلارینداكی حمللرینی (دوغاجاق بالالارینی) فلان قیمته آلان كیشی باره‌ده نه بویورورسان؟» امام بویوردو: «عیبی یوخدور. قارینلاریندا حمل اولماسا دا رأس المالی یونده‌دیر». (وئردیگی پول یون قارشیلیغیندا اولار.)
[بیر ده] اسماعیل بن الفضل الهاشمی‌نین امام صادقدن (ع) نقل ائدن موثّقه روایت. بیر كیشی باره‌ده كی [اسلام حكمداری ایله كافرلرین] جزیه‌سینی آلماغا، خرمالیقلار، آغاجلار، قمیشلیقلار، اوولاقلار، بالیقلار و قوشلارین خراجینی آلماغا مقاوله باغلاییب بوینونا آلیر. آما بیلمیر [اونلاردان بیر شئی آلا بیله‌جك یا یوخ] اولا بیلسین الینه بیر شئی توختاماسین و اولا بیلسین كی هامیسینی آلسین. [سیزجه] بونو آلسین‌می؟ و هاچان اونو آسین و بوینونا گؤتورسون؟» امام بویوردو: «اونلارین بیری‌نین اله گتیره بیله‌جگینه یقینی اولسا، ساتین آلسین و بوینونا گؤتورسون».
خلافا للشیخ فی النهایة وابن حمزة فی الوسیلة .
والمحكی عن الإسكافی والقاضی، بل فی مفتاح الكرامة: أن الحاصل من التتبع أن المشهور بین المتقدمین هو الصحة، بل عن الخلاف والغنیة: الإجماع فی مسألة السمك.
واختاره من المتأخرین المحقق الأردبیلی وصاحب الكفایة والمحدث العاملی والمحدث الكاشانی، وحكی عن ظاهر غایة المراد،
وصریح حواشیه على القواعد.
وحجتهم على ذلك الأخبار المستفیضة الواردة فی مسألتی السمك واللبن وغیرهما.
ففی
مرسلة البزنطی
- التی إرسالها، كوجود سهل فیها، سهل - عن أبی عبد الله علیه السلام، قال: " إذا كانت أجمة لیس فیها قصب، أخرج شیئا من سمك فباعوما فی الأجمة ".
وروایة معاویة بن عمار
عن أبی عبد الله علیه السلام: " لا بأس بأن یشترى الآجام إذا كان فیها قصب ".
والمراد شراء ما فیها بقرینة الروایة السابقة واللاحقة.
وروایة أبی بصیر
عن أبی عبد الله علیه السلام فی شراء الأجمة لیسفیها قصب إنما هی ماء، قال: " تصید كفا من سمك تقول: أشتری منك هذا السمك وما فی هذه الأجمة بكذا وكذا " .
وموثقة سماعة
عن أبی عبد الله علیه السلام - كما فی الفقیه - قال: " سألته عن اللبن یشترى وهو فی الضرع؟ قال: لا، إلا أن یحلب
سكرجة فیقول: اشتر منی هذا اللبن الذی فی السكرجةوما فی ضروعها بثمن مسمى، فإن لم یكن فی الضرع شئ كان ما فی السكرجة ".
وعلیها تحمل
صحیحة العیص بن القاسم
قال: " سألت أبا عبد الله علیه السلام عن رجل له نعم یبیع ألبانها بغیر كیل؟ قال: نعم، حتى تنقطع أو شئ منها " ، بناء على أن المراد: بیع اللبن الذی فی الضرع بتمامه، أو بیع شئ منه محلوب فی الخارج و ما بقی فی الضرع بعد حلب شئ منه.
وفی الصحیح إلى ابن محبوب، عن ابراهیم الكرخی قال: " قلت لأبی عبد الله علیه السلام: ما تقول فی رجل اشترى من رجل أصواف مائة نعجة وما فی بطونها من حمل بكذا وكذا درهما؟ قال: لا بأس، إن لم یكن فی بطونها حمل كان رأس ماله فی الصوف ".
وموثقة إسماعیل بن الفضل
لهاشمی عن أبی عبد الله علیه السلام: " فی الرجل یتقبل بخراج الرجال وجزیة رؤوسهم وخراج النخل والشجر والآجام والمصائد والسمك والطیر، وهو لا یدری لعله لا یكون شئ من هذا أبدا أو یكون، أیشتریه وفی أی زمان یشتریه ویتقبلبه قال علیه السلام: إذا علمت من ذلك شیئا واحدا أنه قد أدرك فاشتره وتقبل به ".
[1] . مستفیضه خبر: راویلری اوچو آشان، واحد خبرلر.
[2] . اون ایكی و یا اون سككیز نفر واسطه‌سیله چاتان خبر صحیح ساییلار. بو روایتده‌ده راویلارین بیری ابن محبوبدور و گؤروندویو كیمی شیخ انصاری ابن محبوبو قبول ائتمیر.
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي