ایكی آخر روایتین ظاهریندن  (ابی ابراهیم كرخی و فضل هاشمی‌نین روایتلری) سماعه‌نین روایتینده اولدوغو كیمی، بو آنلاشیلیر كی معلوم ضمیمه‌نین فایداسی یالنیز بوردادیر كی [معلومون حصولو قطعیدیر] و مبیعین حصولونون قطعی اولمادیغینی جبران ائدیر. نه اینكی مبیعین مقداری مجهولدور [و معلوم مقدارلی اونا ضمیمه اولاندا اونو جبران ائله‌سین.] چونكی پیالاداكی سوتون مقداری چكی و اؤلچو جهتیندن بللی دئییل. هابئله‌دیر هاشمی‌نین روایتینده‌كی معلوم الحصول شئیلر (خراجلار).

اوندان علاوه صاحب حدائقین دئدیگینه گؤره مشهور، یونو قویونون بئلینده ایكن ساتماقدان منع ائدیبلر بلكه «الخلاف»ین قید ائتدیگینه گؤره ساتماغین منعینده اجماع وار. یونو قویونون بئلینده ساتماغی جایز بیلنلر كرخی‌نین روایتینه استناد ائدیرلر. اونونلا بئله مضمونونو منع ائدیرلر. مضمونو بئله‌دیر كی قارنینداكی بالانی یونلره ضمیمه ‌ائدیب. (دئییرلر قارنینداكی بالاسینی اونا ضمیمه ائتمك اولماز.)

نتیجه‌ده آشكار اولدوكی كرخی‌نین روایتی‌نین ظاهرینه هئچ كس فتوا وئرمه‌ییب. ابی بصیر و البزنطی روایتلری‌ده، بو روایتین «معلومون مجهولا ضمیمه اولما مسأله‌سیندن» خارج اولماسی كیمیدیلر و اونلار دا بو مسأله‌دن خارجدیلر. (اونلاردا دا مجهول مجهولا ضمیمه اولور.) چونكی بالیق موزون اولدوغو اوچون بیر اوووج بالیغین ساتماسی جایز دئییل. ائله بونا گؤره رِبالی حسابلانیب. (اوندا چكی معتبر اولماسایدی ربالی اولمازدی كی!) بو مسأله‌نین قمیشلیغین بالیقلاری‌نین مشاهده ایله ساتماسی‌نین جایزلیگی ایله منافاتی یوخدور. چونكی اولا بیلسین اونون كلّی مقداردا ساتیلماسیندا چكی معتبر اولمایا. (كلّی مقداردا دمیر كیمی) چوخلوقلارینا گؤره چكی‌نین اونلاردا معتبر اولمادیغی شئیلر كیمی مثلاً بؤیوك دمیر پارچاسی. اونون آزی‌نین ترسینه. (آزدا چكیلمك لازمدیر آما چوخدا یوخ.)

آما معاویة بن عمارین روایتی بالیغین ساتماسینا دلالت ائله‌میر. یالنیز ایكی ابی بصیر و  البزنطی‌نین روایتی‌نین قرینه‌سی ایله اونا دلالت وئریلدی. او ایكیسی‌نین‌ده حالینی بیلدین. دوشون گینن. (هر ایكیسی‌ده ایرادلی ایدی.)

[بو روایتلرین بیزیم مسأله‌یه ربطی یوخیدی] آما مسأله‌یه دلالت ائتدیگی تقدیرده ده، اوندان عمومی بیر قایدا چیخارتماق اراده اولونسا _ یعنی بیعی قصد اولونان شئی، معلوم شئی اولماسا دا، یالنیز حیله عنوانیندا مجهولون انتقالی‌نین جایز اولماسی اوچون، مجهولو معلوما ضمیمه ائتمك جایزدیر _ بو روایتلرده بو عمومی قایدایا دلالت یوخدور. بو روایتلره عمل ائدنلردن بو قایدایا ملتزم اولانلاری گؤرونمه‌ییب. بلكه اونلارین بعضی‌سیندن بلكه هامی‌سیندان اونون ترسی بللی‌دیر. بیز اونلارین فتوالاریندان خبریمیز وار كی وصف و مقدار جهتیندن مجهول اولان شئیین بیعینی ، یالنیز معلوم شئیین ضمیمه‌ ‌سینه، جایز بیلمیرلر. اونلارین سؤزلرینی آراشدیرماق بونو ثبوت ائدر.

آما اگر یالنیز نصّلرین اؤز حاللاری نظرده توتولورسا، _یعنی: یالنیز قمیشلیكلرین بالیقلارینی ساتماق و دؤشده‌كی سوتو ساتماق و قارینداكی بالانی یونلرله ضمیمه‌ده ساتماق،_ بو نصّلرین غرر قانونو ایله مخالفت اولدوقلارینا گؤز یومولماسی شرطی ایله، راحتدیر. غرر قانونو بئله‌دیر: مجهولون بیعی مطلق اولاراق جایز دئییل.

(بیری دئیه كی غرر قانونو، عقلی قانون دئییل كی تخصیص یئمه‌سین بلكه عمومی شرعی قانوندور كی تخصیص یئیه بیلر. بو حاللاردا تخصیص یئییب. و اگر بیری بئله اعتراض ائتسه كی دلالت ائدیرسه عمومی قانون استفاده ائده بیلمزسن، بیلیرسن نییه؟  یاخشی خصوصیّت القاءسی ائدریك: روایتلرین حاللاری بالیق، سوت و یوندور. خصوصیّت القاء ائدیب عمومی دئیَریك. نییه دئمیریك؟ اونون‌دا جهتی بودور: قایدانین ترسینه اولان هر حكم، یالنیز نصّی‌نین حاللارینا مخصوص اولار، اوندان آشماق اولماز. ایلكین قایدالارین ترسینه اولماسایدی، خصوصیّت القاءسی ائت گینن. آما بوردا ایلكین قایدا : غررلی بیعین ایرادلی اولماسیدیر. بو روایتلر ده دلالت ائتدیكلری فرضده او قایدانین ترسیدیلر. نتیجه‌ده یالنیز اؤز حاللارینا مخصوص ائتمه‌لی‌ییك.)

وظاهر الأخیرین - كموثقة سماعة - أن الضمیمة المعلومة إنما تنفع من حیث عدم الوثوق بحصول المبیع، لا من حیث جهالته، فإن ما فی السكرجة غیر معلوم بالوزن والكیل، وكذا المعلوم الحصول من الأشیاء المذكورة فی روایة الهاشمی.

مع أن المشهور - كما عن الحدائق - المنع عن بیع الأصواف على ظهور الغنم، بل عن الخلاف علیه الإجماع.

والقائلون بجوازه استدلوا

بروایة الكرخی مع منعهم عن مضمونها من حیث ضم ما فی البطون إلى الأصواف.

فتبین أن الروایة لم یقل أحد بظاهرها.

ومثلها فی الخروج عن مسألة ضم المعلوم إلى المجهول روایتا أبی بصیر والبزنطی، فإن الكف من السمك لا یجوز بیعه، لكونه من الموزون، ولذا جعلوه من الربویات، ولا ینافی ذلك تجویز بیع سمك الآجام إذا كانت مشاهدة، لاحتمال أن لا یعتبر الوزن فی بیع الكثیر منه، كالذی لا یدخل فی الوزن لكثرته كزبرة الحدید، بخلاف القلیل منه.

وأما روایة معاویة بن عمار، فلا دلالة فیها على بیع السمك، إلا بقرینة روایتی أبی بصیر والبزنطی اللتین عرفت حالهما، فتأمل.

ثم على تقدیر الدلالة: إن ارید انتزاع قاعدة منها - وهی جواز ضم المجهول إلى المعلوم وإن كان المعلوم غیر مقصود بالبیع إلا حیلة لجواز نقل المجهول - فلا دلالة فیها

على ذلك، ولم یظهر من العاملین بها التزام هذه القاعدة، بل المعلوم من بعضهم، بل كلهم خلافه، فإنا نعلم من فتاویهم عدم التزامهم لجوازبیع كل مجهول من حیث الوصف أو التقدیر بمجرد ضم شئ معلوم إلیه، كما یشهد به تتبع كلماتهم.

وإن ارید الاقتصار على مورد النصوص - وهو بیع سمك الآجام، ولبن الضرع، وما فی البطون مع الأصواف - فالأمر سهل على تقدیر الإغماض عن مخالفة هذه النصوص للقاعدة المجمع علیها بین الكل: من عدم جواز بیع المجهول مطلقا.