سونرا، مسأله‌نین اوزو:

قابداكی، قابی ایله بیرلیكده چكیلیب بیلینیر كی 10 رطلدیر. فرض اولان كیمی یالنیز قابداكی‌نین ساتماسی مقصد اولورسا و دئسك كی مسأله‌ده فرض اولان كیمی بوتونون چكیسینی بیلمك كفایت ائدر و مبیعین تكلیكده چكیسینی بیلمگه احتیاج یوخدور. (نه حقیقتاً و نه حكماً)

اتّفاقلارین‌دا منعقد اولان یئری قید اولدو. (آلتی نظر)

بیر دفعه بئله ساتیلار: قابداكی‌نین بوتونونو فلان قیمته ساتیر. (هر كیلوسونو نئچه‌دن دئمیر.) بوردا قاب اوچون بیر شئیین استثنا ائدیلمه‌سینه احتیاج یوخدور. چونكی ثمن و مثمن فرضله معلوم اولوبلار.

بیر دفعه‌ده بئله ساتیلار: چكی حسابی قیمت قویماقلا. مثلاً بئله دئییلر: «هر رطلینی سنه بیر درهمه ساتدیم». بوردا استثنا مسأله‌سی اورتایا گلر كی ساتیجی‌نین نئچه درهمه مستحق اولدوغو معیّن اولسون.

اولا بیلسین مسأله آیری جور بیان اولونسون. بئله كی: قابین و قابداكی‌نین چكیسی بیلینندن سونرا، قابین تكلیكده [حقیقی] چكیسی‌نین بیلینمگینی لازم گؤرمه‌دیك. [بلكه یالنیز حكماً بیلمه‌میزین كفایت ائتدیگی قناعتینه گلدیك.] ایندی، قاب اوچون نه‌ قدر وزن استثنا ائدك كی [مبیعین چكیسی] حكماً معلوم اولسون؟ گؤره‌سن تاجرلر آراسیندا متعارف اولاندان آسیلیدیر؟ و یا ایكیسی‌نین راضیلاشماسیندان آسیلدیر؟ و یا اونلاردان ساواییندان آسیلیدیر؟ (مثلاً آرتیق-اسكیك احتمالی اولان مقدار.)

مبیعین چكیسینی _تقدیر (چكی ایله) یولو ایله و یا ساتیجی‌نین خبردار ائتمه‌سی یولو ایله_ بیلمگی‌نین لازم اولمادیغینی، عالملرین اتّفاقیندان بیلندن سونرا، [قاب اوچون] استثنا اولانین مقدارینی بیلمك، مظروفون بیعی‌نین صحیحلیك شرطینی محرز ائله‌مكدن اؤترودور.

اوستادلارین بعضیسی (كاشف الغطاء) بو وجهه‌یه (ایكینجی وجهه‌یه) میل گؤستریبلر چونكی استثناین مقداری، غرره سبب اولمایان مقداردان آسیلیدیر. (یعنی استثنا اولان او قدر اولمالیدیر كی غرر گتیرمه‌سین.)

(بیرینجی وجهه‌ده اوّل عقدی اوخویوردولار سونرا ثمنین تعیینی اوچون استثنا ائدیردیلر.)

[كاشف الغطاء] «القواعد» و اونا تایلارینا، راضیلاشماغی معتبر بیلمكلرینه گؤره، اعتراض ائدیب و دئییب: راضیلاشماقلا غرر رفع اولماز و راضیلاشماق هئچ عقدی تصحیح ائتمز.

[كاشف الغطاء]نین بعضی تابعلری‌ده مسأله‌نی ایكینجی وجهه ایله تقریر ائدیبلر. (ایكینجی وجهه بئله دئییر: استثنا، بیعین صحیحلیك شرطینی احراز ائتمك اوچوندور.)

بو وجهی فخرالدینین بایاق قید اولان عباریتیندن‌ده استظهار ائتمك اولار. چونكی فخرالدین مجهولون مبیعدن استثناسینی، استثنا اتمگین جایزلیگینه فرع ائتدی. آما بیرینجی وجهه‌ده، مجهولون مبیعدن استثناسینی، مظروفون مجهول قابسیز ساتماسی‌نین، جایزلیگینه فرع ائدیلمیشدی. معیّن مقدارین استثناسی‌نین جایزلیگینه فرع اولمامیشدی. [بیرینجی وجهه‌ده] استثنا ائتمك، ثمن تعیینی اوچوندور، بیعین صحیحلیك شرطینه گؤره یوخ. دوشون گینن. (فخرالدینین عبارتیندن ایكینجی وجهه‌نی استفاده ائتمك اولار.)

ثم إن

صورة المسألة:

أن یوزن مظروف مع ظرفه فیعلم أنه عشرة أرطال، فإذا ارید بیع المظروف فقط - كما هو المفروض - وقلنا

بكفایة العلم بوزن المجموع وعدم اعتبار العلم بوزن المبیع منفردا، على ما هو مفروض المسألة ومعقد الإجماع المتقدم: فتارة: یباع المظروف المذكور جملة بكذا، وحینئذ فلا یحتاج إلى الإندار، لأن الثمن والمثمن معلومان بالفرض.

واخرى: یباع على وجه التسعیر بأن یقول: " بعتكه كل رطل بدرهم " فیجئ مسألة الإندار، للحاجة إلى تعیین ما یستحقه البائع من الدراهم.

ویمكن أن تحرر المسألة على وجه آخر، وهو: أنه بعد ما علم وزن الظرف والمظروف، وقلنا بعدم لزوم العلم بوزن المظروف منفردافإندار أی مقدار للظرف یجعل وزن المظروف فی حكم المعلوم، وهل هو منوط بالمعتاد بین التجار، أو التراضی، أو بغیر ذلك؟ فالكلام فی تعیین المقدار المندر لأجل إحراز شرط صحة بیع المظروف، بعد قیام الإجماع على عدم لزوم العلم بوزنه بالتقدیر أو بإخبار البائع.

وإلى هذا الوجه ینظر بعض الأساطین ، حیث أناط المقدار المندر بما لا یحصل معه غرر، واعترض على ما فی القواعد ومثلها: من اعتبار التراضی فی جواز إندار ما یعلم زیادته بأن التراضی لا یدفع غررا ولا یصحح عقدا.

وتبعه فی ذلك بعض أتباعه.

ویمكن أن یستظهر هذا الوجه من عبارة الفخر - المتقدمة  - حیث

فرع استثناء المجهول من المبیع على جواز الإندار، إذ على الوجه الأول یكون استثناء المجهول متفرعا على جواز بیع المظروف بدون الظرف المجهول، لا على جواز إندار مقدار معین، إذ الإندار حینئذ لتعیین الثمن، فتأمل.