بایاق قید اولان «القواعد» عبارتی‌نین _«مجهولون تابع اولاراق معلوما ضمیمه ائتمكله، بیعی جایزدیر»_  ایضاحیندا محقق ثانی «جامع المقاصد»ده بئله یازیب: « [علامه‌نین بو عبارتی‌نین] اطلاقی بیر حیوانین قارنینداكی بالاسینی آیری حیوانلا بیرلیكده ساتماسینا دا شامل اولور. (بیری‌نین بالاسینی آیریسینا ضمیمه ائتمك) یوخسا بئله دئییله كی تابع اولماق یالنیز آنا ایله گئرچكله‌شر. چونكی بالا آناسی‌نین بیر حصّه‌سی كیمیدیر. ائو دیوارلارینداكی قیزیل بزكلری‌ده، اونا تایدیلار». بیتدی.

[محقق ثانی‌نین بو گتیردیگی] مثال ایرادلیدیر. (دیوار بزكلینی قویونون قارنینداكی بالاسینا بنزتمه‌سی دوزگون دئییل.) چونكی دیوار بزكلری بیز اولان مقامدان كناردادیر. (بیز اولان مقام دقّت اولونان مجهول تابعدیر آما دیوار بزكلری دقّت یئتیرلمه‌سه‌ ده مبیعین مندرجاتیندان ساییلیر.) یوخسا، نظرده توتدوغو مثال، جزء و حصّه مثالی اولسون تابع مثالی یوخ. (قویونون بالاسی‌دا اونون حصّه‌سیدیر دیوارین بزگی‌ده اونون حصّه‌سیدیر.)

آما بو (اونلارین تابعدن مقصدلری عرفی تابع اولماق) اونلارین بایاق قید اولان نظرلری _قول مالیندا معلوم اولماغی معتبر بیلمكلری_ ایله منافاتلیدیر. شیخ‌ده قول مالی‌نین معلوم اولماسینی لازم بیلیر. آخی قول مالی عرفاً تابعدیر. (اونلارین تابعدن مقصدلری عرفی تابع اولسایدی قول مالی‌نین معلوم اولماسینی لازم بیلمزدیلر.) علامه «المختلف» كتابی‌نین «قولون ساتماسی و مالی‌نین شرط ائتمه‌سی» بابیندا، قول مالی‌نین عرفاً تابع اولماسینا تصریح ائدیب.

اولا بیلسین بونلارین «تابع»دن مقصدلری بیعین ایكی طرفی‌نین مقصدلری اولسون. و بیعین مقصدی غیر-مجهول (معلوم) شئی اولسون. هرچند مجهول عرفاً [مقصد اولان] معلوما تابع دئییل. بیر شخصین آز مقداردا بالیغی اولان بیر قمیشلیغی آلدیغی كیمی. (آز بالیغی قصدیمیزده تابع ائدیریك. عرفاً بالیق، اؤز وجودوندا قمیشلیغین تابعی دئییل.) و یا بیر شخص آز قمیشی اولان بیر قمیشلیغین بالیقلارینی آلسین. (آز قمیشی، بالیقلارا تابع ائتسین.)

بیعین ایكی طرفی‌نین تابعی قصد ائتمكلری بعضاً اونون نوعو اساسیندا اولار و بعضاً اونون شخصی اساسیندا. (بعضاً بیعین نوعو اساسیندا اولار بعضاً یالنیز ایكی طرفین شخصی مقصدی نظرده توتولار.)

مثلاً بیر شخصین بیر آز بالیغا احتیاجی وار آما اونلاری یالنیز بیر قمیشلیغین ضمنینده آلا بیلیر. (آیری یئردن بالیق تاپانمیر و مجبور قالیر بیر قمیشلیق آلسین كی ایچینده آز مقداردا بالیق وار.)

بیرینجیسی (ایكی طرفین قصدی نوع اساسیندا اولسون. یعنی جماعت اونو نوعاً تابع بیلرلر.) «المختلف» كتابی‌نین نئچه یئریندن ظاهر اولور. او یئرلرین بیری: دؤشده‌كی سوت اوندان ساغیلمیش سوته تابع اولاراق ساتیلیر. علامه بایاق قید اولان سماعه روایتینی بورا حمل ائدیب كی ساغیلمیش سوت، وئریلن ثمنه یاخیندیر. (مثلاً یوز تومن پول وئرمیشیك و ساغیلمیش سوت دوخسان دوققوز تومنلیكدیر و دؤشده‌كی سوت مطمئناً بیر تومنلیكدن چوخ اولاجاق.) ساغیلمیش سوت اصل اولار و دؤشده‌كی سوت تابع اولار.

قال فی جامع المقاصد - فی شرح قوله المتقدم فی القواعد: " ویجوز مع الانضمام إلى معلوم إذا كان تابعا " -: إن إطلاق العبارة یشمل ما إذا شرط حمل دابة فی بیع دابة اخرى، إلا أن یقال: التبعیة إنما تتحقق مع الام، لأنه حینئذ بمنزلة بعض أجزائها، ومثله زخرفة جدران البیت، انتهى.

وفی التمثیل نظر، لخروج زخرفة الجدران من محل الكلام فی المقام، إلا أن یرید مثال الأجزاء، لا مثال التابع، لكن هذا ینافی ما تقدم من

اعتبارهم العلم فی مال العبد- وفاقا للشیخ قدس سره - مع أن مال العبد تابع عرفی، كما صرح به فی المختلف فی مسألة بیع العبد واشتراط ماله.

ویحتمل أن یكون مرادهم: التابع بحسب قصد المتبایعین، وهو ما یكون المقصود بالبیع غیره وإن لم یكن تابعا عرفیا كمن اشترى قصب الآجام وكان فیها قلیل من السمك، أو اشترى سمك الآجام وكان فیها قلیل من القصب، وهذا أیضا قد یكون كذلك بحسب النوع، وقد یكون كذلك بحسب الشخص، كمن أراد السمك القلیل لأجل حاجة، لكن لم یتهیأ له شراؤه إلا فی ضمن قصب الأجمة.

والأول هو الظاهر من مواضع من المختلف، منها: فی بیع اللبن فی الضرع مع المحلوب منه، حیث حمل روایة سماعة - المتقدمة  - على ما إذا كان المحلوب یقارب الثمن ویصیر أصلا، والذی فی الضرع تابعا .

محقق ثانی «جامع المقاصد» كتابی‌نین «تورپاغین ساتماسیندا حاصلین داخل اولماسینی شرط ائتمك» مسأله‌سینده، بونو ردّ ائدیر. اوردا دئییب: «بعضاً عالملرین سؤزلرینده ائله بیر شئلر گؤرونور مثلاً مجهول، مبیعین بیر جزءی و حصّه‌سی اولاندا بیع صحیح اولمور آما شرط اولاندا صحیح اولور. و بونا اوخشار سؤزلر. (مجهول مقصود اولورسا بیع باطل اولار آما تابع اولورسا صحیح اولار.) بو سؤزلر فایداسیزدیر [و آنلاملاری یوخدور.] چونكی عبارتین تأثیری یوخدور كی. هر حالدا مشروط‌دا مبیعدن ساییلیر. ائله بونا گؤره قارینداكی بالا ایله آنا ساتیلیرسا، بیع صحیحدیر. بیعین صحیحلیگی آنانین ساتیلماسی و بالانین شرط اولماسیندان آسیلی دئییل». بیتدی.

بو فتوا شهید اوّل و شهید ثانیدن‌ده ایكی «اللمعه» و «الروضه» كتابلاریندا قید اولان آشاغیداكی سؤزلریندن ظاهر اولور:

مالك اولدوغو املاكی بیعینده مشروط اولان قولون املاكینی، بیع شرطلرینی ایچرمه‌سینی شرط ائدیبلر. (بیر قولون املاكی اونونلا بیرلیكده ساتیلیرسا، شرط ائدیبلر كی او املاك بوتون بیع شرطلرینی ایچرسین. شرطلرین بیری‌ده معلوم اولماقدیر.)

شیخ طوسی «قول مالی‌نین اشتراطیندا» مالین مقدارینی بیلمگی معتبر (لازم) بیلیب.

شهید اوّل‌ده دئییب: «قولون مالك اولا بیلمه‌سینی قبول ائتدیگیمیز تقدیرده، [قولون] اؤزونو و مالینی آلیرسا، بیع صحیحدیر و اونون مالی‌نین مقدارینی بیلمك شرط دئییل و ربادان قورتورماق‌دا[1] لازم دئییل. آما قولون مالك اولا بیلمه‌سینی محال بیلیرسك مقداری‌نین‌ بللی اولماسی و ربادان قاچماق لازمدیر».

«الدروس» كتابیندا دئییر: « قارینداكی بالانی مبیعین بیر جزءی كیمی نظرده توتسالار دا صحیح اولماسی داها گوجلودور. چونكی او دا شرط ائتمك كیمیدیر و تابع اولدوغونا گؤره جهالتی‌نین ضرری یوخدور». بیتدی.

جامع المقاصد ده بو نظری قبول ائدیب.

سونرا، [گؤره‌سن بونلارین «تابع» سؤزوندن مقصدلری نه‌دیر؟] اولا بیلسین بونلارین «تابع»دن مقصدلری عرفاً تابع اولان شئیدیر. قارینداكی بالانین آنایا، [دؤشونده‌كی] سوتون قویونا، یومورتانین تویوغا، قولون املاكی‌نین اونون اؤزونه، [حیاط یانا] ائوده‌كی موو آغاجی‌نین ائوه، باغداكی تیكینتی‌نین باغا و اونلارا تایلاری‌نین تابع اولماسی كیمی. او شئلریدن كی عرفاً بیعی یالنیز اونا نسبت وئررلر تابع اولانلا بیرلیكده یوخ. هرچند بعضاً شخصی مقصد اونلارین هر ایكیسی‌ده اولا و یا حتّا _بعضاً آت ایلخیسیندا گؤرونن كیمی،_ یالنیز همان تابع مقصد اولا. (دئیَرلر قویونو ساتیب. دا دئمزلر كی قویونو دؤشونده‌كی سوتو ایله ساتیب.)

عالملریمیزین بعضی مقاملاردا سؤزلری‌نین ظاهری بودور. (تابعدن مقصد عرفی تابعدیر.) «الدروس» و «جامع المقاصد»دن قید اولدوغو كیمی. اوردا دئمیشدیلر: آنانی قارنینداكی بالا ایله ساتماق صحیحدیر چونكی قارینداكی بالا تابعدیر.

وقد ذكر هذا، المحقق الثانی فی جامع المقاصد فی مسألة اشتراط دخول الزرع فی بیع الأرض، قال: وما قد یوجد فی بعض الكلام، من أن المجهول إن جعل جزءا من المبیع لا یصح، وإن اشترط صح - ونحو ذلك -فلیس بشئ، لأن العبارة لا أثر لها، والمشروط  محسوب من جملة

المبیع، ولأنه لو باع الحمل والام صح البیع ولا یتوقف على بیعها واشتراطه، انتهى.

وهو الظاهر من الشهیدین - فی اللمعة والروضة  - حیث اشترطا فی مال العبد المشروط دخوله فی بیعه استجماعه لشروط البیع.

وقد صرح الشیخ - فی مسألة اشتراط مال العبد - باعتبار العلمبمقدار المال.

وعن الشهید: لو اشتراه وماله صح، ولم یشترط علمه ولا التفصی من الربا إن قلنا: إنه یملك، وإن أحلنا ملكه اشترط.

قال فی الدروس: لو جعل الحمل جزءا من المبیع فالأقوى الصحة، لأنه بمنزلة الاشتراط، ولا یضر الجهالة، لأنه تابع، انتهى.

واختاره جامع المقاصد.

ثم " التابع " فی كلام هؤلاء یحتمل أن یراد به: ما یعد فی العرف تابعا كالحمل مع الام، واللبن مع الشاة، والبیض مع الدجاج،

ومال العبد معه، والباغ  فی الدار، والقصر فی البستان، ونحو ذلك مما نسب البیع عرفا إلى المتبوع لا إلیهما معا، وإن فرض تعلق الغرض الشخصی بكلیهما فی بعض الأحیان، بل بالتابع خاصة، كما قد یتفق فی حمل بعض أفراد الخیل.

وهذا هو الظاهر من كلماتهم فی بعض المقامات كما تقدم عن الدروس وجامع المقاصد من صحة بیع الام وحملها، لأن الحمل تابع.

گئریده قالان بایاق قید اولان تفصیل  (مجهول تابع اولورسا اولار، آما اؤزو ده مقصد اولورسا ضرری وار.) باره‌سینده ایضاح ائتمك اولور. بو تفصیلین اساسی علامه‌دندیر. او، «القواعد» كتابی‌نین ایكی عوَضین شرطلری بابیندا دئییب: «بیعده نظرده توتولان (مقصود) مجهولون بیعی، صحیح دئییل. هرچند اونو بیر معلوما ضمیمه ائده‌سن. آما تابع اولاراق معلوما ضمیمه اولورسا جایزدیر». بیتدی.

علامه‌دن سونراكی بیر عدّه عالملر علامه‌نین بو تفصیلی ایله راضی اولوبلار. آما «نظرده توتماقدان» و «تابع اولماقدان» نه‌یی نظرده توتدوقلاری آیدین دئییل. «القواعد» و «التذكرة» كتابلاریندان آیدینلاشان موضعلر بئله‌دیر:

علامه‌نین تابعدن مقصدی، بیعه داخل اولماسی شرط اولان شئیدیر. (مثلاً بو حیوانی سنه ساتیرام، حامله اولورسا بالاسی سنینكی اولسون.)  مقصوددان دا نظرده توتدوغو، مبیعین جزءی (بیر حصّه‌سی) اولماقدیر. (مجهول مبیعین بیر جزءی كیمی مقصود اولسون.) علامه «القواعد» كتابی‌نین «بیع ضمنینده شرط» بابیندا دئییب: « انسان كنیزی و حیوانی [ساتاندا] حامله‌لیگینی شرط ائدیرسه صحیحدیر. آما حیوانی و كنیزی قارنینداكی بالاسی ایله بیرلیكده ساتماق باطلدیر. چونكی تكلیكده ساتیلماسی صحیح اولمایان شئیی، مبیعین مقصود حصّه‌سی كیمی‌ده ساتماق صحیح دئییل. آما تابع اولاراق ساتیلماسی صحیحدیر». (شرط ائتمك صحیحدیر جزء كیمی ساتماق باطلدیر.) بیتدی.

[هابئله «القواعد»ین] «مبیعده درج اولانلار»[1] بابیندا دئییر: «[مبیعده مندرج اولانلارین] آلتینجیسی: قول. قولون مالك اولماسینی قبول ائتدیگیمیز تقدیرده، قولون مالی و املاكی اونون ضمنینده آغانین ملكیّتینه منتقل اولماز. مگر مشتری استثنا ائده [و دئیه: بو قولو بو قیمته آلمارام آما یالنیز مالی‌نین منیم اولماق شرطی ایله آلیرام. مشتری بئله شرط ائدیب آلیرسا، قولون املاكی] قوللا بیرلیكده مشتری‌یه منتقل اولار. مشتری‌یه منتقل اولماسی‌دا بو معنادادیر كی املاكی [قولدان آلمازلار و] اوندا قالار. [ایندیكی كیمی شرط اولدوغوندا] مجهول و غایب اولماسی جایز اولار.

آما قولون مالك اولا بیلمه‌سینی محال بیلسك، آغا، قولو و اونونلا اولانی ساتیرسا اونون بیر حصّه‌سی اولار. بو حصّه‌ ده بیع شرایطینی ایچرمه‌لیدیر». بیتدی.

مالی، مبیعه شرط ائتمك و یا  اونا مبیعین بیر حصّه‌سی كیمی یاناشماق، یوخاریدا دئدیگیمیز كیمیدیر. علامه بو مسأله‌یه «التذكره» كتابیندا «قول تملیكی و تملیك ائدیلمه‌مه‌سی» مسأله‌سی فرعلرینده تصریح ائدرَك سببلندیریب دئییب: «قولون مالینی شرط ائتمك، قاناتلارین سویو و تاوانلارین دیركلری كیمیدیر». (سو و دیرك مجهولدور.)

هابئله علامه «التذكره» كتابین «ایكی عوضین شرطلری» بابیندا دئییب: «قاریندا كی بالانی آناسی ایله بیرلیكده ساتماق اجماعاً جایزدیر».  (عبارتده شرط اولماقدان سؤز گئتمیر آما اجماع اولماغی قید ائتدیگینده بیلیریك مقصدی شرط اولماقدیر.)

«عقدده شرط» بابی‌نین بیر یئرینده دئییر: « دئسه كی بو حیوانی قارنینداكی بالاسی ایله سنه ساتدیم. بیزجه صحیح دئییل. چونكی اوّللر قید اولدو كی قارینداكی بالانی مستقل اولاراق ساتماق اولماز، مبیعین جزءی كیمی‌ده ساتماق اولماز».

هابئله دئییب: «حامله‌نی (آنانی) ساتیب قارنینداكی بالانی شرط ائتسه، صحیحدیر. چونكی قارینداكی بالا بوردا، دیوارین پایاسی كیمی تابعدیر. هرچند آنا ایله بیرلیكده [جزء كیمی] بیعه ضمیمه اولماسی ایرادلیدیر. چونكی جزء و تابع آراسیندا فرق وار. (مجهول اولماسی‌نین عیبی یوخدور.)

آیری بیر یئرده دئییب: «دئسه‌ كی: «بو قویونو دؤشونده‌كی سوتو ایله سنه ساتدیم» بیزجه صحیح دئییل».

آیری بیر یئرده دئییب: « یومورتالی بیر تویوغو ساتاراق یومورتاسینی شرط ائدیرسه، صحیحدیر. آما یومورتانی مبیعین بیر جزءی كیمی ساتیرسا صحیح دئییل».

بو عبارتلرین هامیسی تصریح ائدیر كی، مجهولو جزء كیمی معلوما ضمیمه ائتمك جایز دئییل فرق ائله‌مز مقصدیمیز معلوم اولسون یوخسا مجهول. (معلوم شئیی نظرده توتاق یوخسا مجهول شئیی نظرده توتاق.)

بقی الكلام فی

توضیح التفصیل المتقدم،

وأصله من العلامة: قال فی القواعد فی باب شرط العوضین: كل مجهول مقصود بالبیع لا یصح بیعه وإن انضم إلى معلوم، ویجوز مع الانضمام إلى معلوم إذا كان تابعا ، انتهى.

وارتضى هذا التفصیل جماعة ممن تأخر عنه ، إلا أن مرادهم من " المقصود " و " التابع " غیر واضح.

والذی یظهر من مواضع من القواعد والتذكرة: أن مراده بالتابع: ما یشترط دخوله فی البیع، وبالمقصود: ما كان جزءا.

قال فی القواعد فی باب الشرط فی ضمن البیع: لو شرط أن الأمة حامل أو الدابة كذلك صح.

أما لو باع الدابة وحملها أو الجاریة

وحملها بطل، لأن  كل ما لا یصح بیعه منفردا لا یصح جزءا من المقصود، ویصح تابعا، انتهى.

وفی باب ما یندرج فی المبیع قال: السادس: العبد، ولا یتناول ماله الذی ملكه مولاه، إلا أن یستثنیه المشتری إن قلنا: إن العبد یملك، فینتقل إلى المشتری مع العبد، وكان جعله للمشتری إبقاء له على العبد، فیجوز أن یكون مجهولا أو غائبا.

أما إذا أحلنا تملكه وما معه صار جزءا من المبیع، فیعتبر فیه شرائط البیع، انتهى.

وبمثل ذلك فی الفرق بین جعل المال شرطا وبین جعله جزءصرح فی التذكرة فی فروع مسألة تملك العبد وعدمه، معللا بكونه مع الشرط كماء الآبار وأخشاب السقوف.

وقال فی التذكرة أیضا فی باب شروط العوضین: لو باع الحمل مع امه جاز إجماعا.

وفی موضع من باب الشروط  فی العقد: لو قال: بعتك هذه الدابة وحملها لم یصح عندنا، لما تقدم من أن الحمل لا یصح جعله

مستقلا بالشراء ولا جزءا.

وقال أیضا: ولو باع الحامل وشرط للمشتری الحمل صح، لأنه تابع، كأساس الحیطان وإن لم یصح ضمه فی البیع مع الام، للفرق بین الجزء والتابع.

وقال فی موضع آخر: لو قال: بعتك هذه الشیاه وما فی ضرعها من اللبن، لم یجز عندنا.

وقال فی موضع آخر: لو باع دجاجة ذات بیضة وشرطها صح، وإن جعلها جزءا من المبیع لم یصح.

وهذه كلها صریحة فی عدم جواز ضم المجهول على وجه الجزئیة، من غیر فرق بین تعلق الغرض الداعی بالمعلوم أو المجهول.

ایكی آخر روایتین ظاهریندن  (ابی ابراهیم كرخی و فضل هاشمی‌نین روایتلری) سماعه‌نین روایتینده اولدوغو كیمی، بو آنلاشیلیر كی معلوم ضمیمه‌نین فایداسی یالنیز بوردادیر كی [معلومون حصولو قطعیدیر] و مبیعین حصولونون قطعی اولمادیغینی جبران ائدیر. نه اینكی مبیعین مقداری مجهولدور [و معلوم مقدارلی اونا ضمیمه اولاندا اونو جبران ائله‌سین.] چونكی پیالاداكی سوتون مقداری چكی و اؤلچو جهتیندن بللی دئییل. هابئله‌دیر هاشمی‌نین روایتینده‌كی معلوم الحصول شئیلر (خراجلار).

اوندان علاوه صاحب حدائقین دئدیگینه گؤره مشهور، یونو قویونون بئلینده ایكن ساتماقدان منع ائدیبلر بلكه «الخلاف»ین قید ائتدیگینه گؤره ساتماغین منعینده اجماع وار. یونو قویونون بئلینده ساتماغی جایز بیلنلر كرخی‌نین روایتینه استناد ائدیرلر. اونونلا بئله مضمونونو منع ائدیرلر. مضمونو بئله‌دیر كی قارنینداكی بالانی یونلره ضمیمه ‌ائدیب. (دئییرلر قارنینداكی بالاسینی اونا ضمیمه ائتمك اولماز.)

نتیجه‌ده آشكار اولدوكی كرخی‌نین روایتی‌نین ظاهرینه هئچ كس فتوا وئرمه‌ییب. ابی بصیر و البزنطی روایتلری‌ده، بو روایتین «معلومون مجهولا ضمیمه اولما مسأله‌سیندن» خارج اولماسی كیمیدیلر و اونلار دا بو مسأله‌دن خارجدیلر. (اونلاردا دا مجهول مجهولا ضمیمه اولور.) چونكی بالیق موزون اولدوغو اوچون بیر اوووج بالیغین ساتماسی جایز دئییل. ائله بونا گؤره رِبالی حسابلانیب. (اوندا چكی معتبر اولماسایدی ربالی اولمازدی كی!) بو مسأله‌نین قمیشلیغین بالیقلاری‌نین مشاهده ایله ساتماسی‌نین جایزلیگی ایله منافاتی یوخدور. چونكی اولا بیلسین اونون كلّی مقداردا ساتیلماسیندا چكی معتبر اولمایا. (كلّی مقداردا دمیر كیمی) چوخلوقلارینا گؤره چكی‌نین اونلاردا معتبر اولمادیغی شئیلر كیمی مثلاً بؤیوك دمیر پارچاسی. اونون آزی‌نین ترسینه. (آزدا چكیلمك لازمدیر آما چوخدا یوخ.)

آما معاویة بن عمارین روایتی بالیغین ساتماسینا دلالت ائله‌میر. یالنیز ایكی ابی بصیر و  البزنطی‌نین روایتی‌نین قرینه‌سی ایله اونا دلالت وئریلدی. او ایكیسی‌نین‌ده حالینی بیلدین. دوشون گینن. (هر ایكیسی‌ده ایرادلی ایدی.)

[بو روایتلرین بیزیم مسأله‌یه ربطی یوخیدی] آما مسأله‌یه دلالت ائتدیگی تقدیرده ده، اوندان عمومی بیر قایدا چیخارتماق اراده اولونسا _ یعنی بیعی قصد اولونان شئی، معلوم شئی اولماسا دا، یالنیز حیله عنوانیندا مجهولون انتقالی‌نین جایز اولماسی اوچون، مجهولو معلوما ضمیمه ائتمك جایزدیر _ بو روایتلرده بو عمومی قایدایا دلالت یوخدور. بو روایتلره عمل ائدنلردن بو قایدایا ملتزم اولانلاری گؤرونمه‌ییب. بلكه اونلارین بعضی‌سیندن بلكه هامی‌سیندان اونون ترسی بللی‌دیر. بیز اونلارین فتوالاریندان خبریمیز وار كی وصف و مقدار جهتیندن مجهول اولان شئیین بیعینی ، یالنیز معلوم شئیین ضمیمه‌ ‌سینه، جایز بیلمیرلر. اونلارین سؤزلرینی آراشدیرماق بونو ثبوت ائدر.

آما اگر یالنیز نصّلرین اؤز حاللاری نظرده توتولورسا، _یعنی: یالنیز قمیشلیكلرین بالیقلارینی ساتماق و دؤشده‌كی سوتو ساتماق و قارینداكی بالانی یونلرله ضمیمه‌ده ساتماق،_ بو نصّلرین غرر قانونو ایله مخالفت اولدوقلارینا گؤز یومولماسی شرطی ایله، راحتدیر. غرر قانونو بئله‌دیر: مجهولون بیعی مطلق اولاراق جایز دئییل.

(بیری دئیه كی غرر قانونو، عقلی قانون دئییل كی تخصیص یئمه‌سین بلكه عمومی شرعی قانوندور كی تخصیص یئیه بیلر. بو حاللاردا تخصیص یئییب. و اگر بیری بئله اعتراض ائتسه كی دلالت ائدیرسه عمومی قانون استفاده ائده بیلمزسن، بیلیرسن نییه؟  یاخشی خصوصیّت القاءسی ائدریك: روایتلرین حاللاری بالیق، سوت و یوندور. خصوصیّت القاء ائدیب عمومی دئیَریك. نییه دئمیریك؟ اونون‌دا جهتی بودور: قایدانین ترسینه اولان هر حكم، یالنیز نصّی‌نین حاللارینا مخصوص اولار، اوندان آشماق اولماز. ایلكین قایدالارین ترسینه اولماسایدی، خصوصیّت القاءسی ائت گینن. آما بوردا ایلكین قایدا : غررلی بیعین ایرادلی اولماسیدیر. بو روایتلر ده دلالت ائتدیكلری فرضده او قایدانین ترسیدیلر. نتیجه‌ده یالنیز اؤز حاللارینا مخصوص ائتمه‌لی‌ییك.)

وظاهر الأخیرین - كموثقة سماعة - أن الضمیمة المعلومة إنما تنفع من حیث عدم الوثوق بحصول المبیع، لا من حیث جهالته، فإن ما فی السكرجة غیر معلوم بالوزن والكیل، وكذا المعلوم الحصول من الأشیاء المذكورة فی روایة الهاشمی.

مع أن المشهور - كما عن الحدائق - المنع عن بیع الأصواف على ظهور الغنم، بل عن الخلاف علیه الإجماع.

والقائلون بجوازه استدلوا

بروایة الكرخی مع منعهم عن مضمونها من حیث ضم ما فی البطون إلى الأصواف.

فتبین أن الروایة لم یقل أحد بظاهرها.

ومثلها فی الخروج عن مسألة ضم المعلوم إلى المجهول روایتا أبی بصیر والبزنطی، فإن الكف من السمك لا یجوز بیعه، لكونه من الموزون، ولذا جعلوه من الربویات، ولا ینافی ذلك تجویز بیع سمك الآجام إذا كانت مشاهدة، لاحتمال أن لا یعتبر الوزن فی بیع الكثیر منه، كالذی لا یدخل فی الوزن لكثرته كزبرة الحدید، بخلاف القلیل منه.

وأما روایة معاویة بن عمار، فلا دلالة فیها على بیع السمك، إلا بقرینة روایتی أبی بصیر والبزنطی اللتین عرفت حالهما، فتأمل.

ثم على تقدیر الدلالة: إن ارید انتزاع قاعدة منها - وهی جواز ضم المجهول إلى المعلوم وإن كان المعلوم غیر مقصود بالبیع إلا حیلة لجواز نقل المجهول - فلا دلالة فیها

على ذلك، ولم یظهر من العاملین بها التزام هذه القاعدة، بل المعلوم من بعضهم، بل كلهم خلافه، فإنا نعلم من فتاویهم عدم التزامهم لجوازبیع كل مجهول من حیث الوصف أو التقدیر بمجرد ضم شئ معلوم إلیه، كما یشهد به تتبع كلماتهم.

وإن ارید الاقتصار على مورد النصوص - وهو بیع سمك الآجام، ولبن الضرع، وما فی البطون مع الأصواف - فالأمر سهل على تقدیر الإغماض عن مخالفة هذه النصوص للقاعدة المجمع علیها بین الكل: من عدم جواز بیع المجهول مطلقا.