الثالث: ما عرض له الحیاة بعد الموت و هو ملك للمحیی
+0 به یه ن
اوچونجو: بیر یئر كی اؤلولوكدن سونرا آبادلاشا، آبادلایانین مولكو ساییلار. بو یئر احیاء بابیندا ذیكر اولان شرطلرله اونون مولكو اولار (مثلاً حاصارا سالسین، آبادلادیغی یئر مسجید یئری اولماسین و ساییر) بعضی‌لری دئییبلر اومّت بونا ایجماع ائدیب، نئجه‌كی «مهذّب» بئله ایدعا ائدیب. بعضی‌لری دئییب موسلمانلار بونا ایجماع ائدیب، نئجه كی «تنقیح»ده وار و «تذكرة» ده یازیب كی «امصار» فقیهلری بو عقیده‌ده‌دیلر. لاكین نظریمه گلن بودور كی شیخ طوسی‌نین كلامیندا بئله گلیب كی بو شراییطده فقط تصرّوف ائده بیلر، یوخسا اونون مولكو اولا بیلمز. پس گرك باخیلا.
دؤردونجو: او یئر كی آبادلیقدان سونرا اؤلو اولا. پس آبادلیغی اصلی اولسا یعنی اوّلدن (بونسوز كی اورانی بیری آباد ائده) آباد اولا، اورا ایمام مالیدیر. آما آبادلیق بیر شخصین الی ایله اولورسا، بو مسأله كی همن یئر قاباقجا اونو آبادلایان شخصین مولكیّتینده قالسین و یا اونون مولكیّتیندن چیخیب ایكینجی آبادلایانین مولكو اولسون، مشهور بیر ایختیلاف وار كی احیاءالموات كیتابیندا وار. بو ایختیلافین منبعی و قایناغی خبرلرین ایختیلافیدیر. بعضی خبرلر دئییر كی قاباقجادان آباد ائدنین مولكودور و بعضی‌لری دئییر كی یوخ، هر كیم سونرادان آبادلاییب، اونون مولكو ساییلیر.
سونرا، یئرین اوچونجو قیسمینده (اؤلولوكدن سونرا آبادلانیب) بیر حالت وار كی بو یئرین آبادلیغی موسلمان طرفیندن اولا و یا كافیر طرفیندن اولا. پس آبادلایان موسلمانلاردان اولورسا، اونون مولكیّتی زاییل اولماز مگر بو كی اینتیقال وئره و یا ایكی قوولدان بیرینه گؤره سونرادان خرابلیق و اؤلولوك عاریض اولا. و یئری آبادلایان شخص كافیرلردن اولورسا یئنه همن جوردور. یعنی اونون مولكو اولار مگر بو كی اینتیقال وئره و ساییر. و بو، او شراییطده‌دیر كی موسلمانلیغی آبادلایانا شرط قویمایاق. آما موسلمانلیغی شرط بیلرسك ایمامین مولكیّتینده قالار. (بو او شراییطده‌دیر كی یئر ایسلام تورپاغیندا اولا) آما یئر كافیرلر تورپاغیندا اولورسا، یئرین مولكیّتی اونون اولار و مالكیّتی ایكی دورومدا آرادان گئدر:
- موسلمانین مالكیتی زاییل اولان كیمی (1. اینتیقال 2. ایكی قولدان بیرینه گؤره خرابلیقدان سونرا)
- اؤ بیری ماللاری كیمی غنیمت اثرینده.
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي
و مصححة عمر بن یزید انّه سأل رجل أباعبدالله (ع)
+0 به یه ن
و عمر ابن یزیدین موصحّیحه‌سینده گلیر كی بیر كیشی ایمام صادیقدن (ع) سوروشور: «بیر كیشی بیر یئری اخذ ائدیب كی موات ایدی و صاحیبی اونو ترك ائله‌میشدی. اورانی آبادلاییب و نهرلرین جاری ائدیب و اوندا ائو دوزلدیب و آغاج و خورما اكیب.» ایمام صادق (ع) بویوردو: «حضرت علی (ع) بویوروب «مؤمونلردن هر كس بیر یئری احیاء ائده پس او یئر اونوندور و گرك اورانین خراجینی صولح زمانی ایماما وئره و او گون كی قاییم ظهور ائله‌دی اؤزونو حاضیرلایا كی اورانی ایماما قایتارا». (الخ)
و ایمكانی وار بو خبری حمل ائدك بونا كی خراجین واجیبلیگی ایمامین ایسته‌مه‌سینه باغلی اولا. لاكین حضرت علی‌دن (ع) سونراكی ایماملار، او یئرلری شیعه‌لره حلال ائدیبلر و خراجی اونلاردان ساقیط ائدیبلر. نئجه كی اونا دلالت ائدیر ایمامین بو سؤزو كی : «او گونه‌دك كی بیزیم شیعه‌میزدیر».
مسمع‌ابن عبدالملك نقل ائدیر: «شیعه‌لریمیزین الینده هر نه اولسا اونلارا حلالدیر. اونلارا حلالدیر تا بو كی قاییمیمیز قیام ائده. پس اونلارا واجیبدیر خراجینی اونا وئرسینلر و یئری ترك ائتسینلر آما اونلاردان باشقالاری‌نین الینده‌كیلر اونلارا (غیر شیعه‌لره) حرامدیر تا او گون كی قاییمیمیز قیام ائله‌یه و یئری اونلارین الیندن آلا و اونلاری ائشیگه اؤتوره (الخ)».
بلی تذكره‌ده ذیكر اولوب كی بیری ایمامدان ایجازه‌سیز موات یئرینی تصرّوف ائده، خراجی اونا واجیبدیر. و احتیمالی وار بو خبرلر حضور زمانینا حمل اولسون. یوخسا ظاهیر بودور كی ایمام مالی وئرماغی‌نین واجیب اولماسینا غئیبت زمانیندا، ایختیلاف یوخدور. بلكه خبرلر بونا موتّفیقدیلر كی یئر آباد ائدنیندیر. و یاخیندا گله‌جك موسلمانلارین ایجماعسی كی یئر احیاء اولاندا، مولكه تبدیل اولار.
ایكینجی:
او یئر كی اصالتاً آباد اولا بونسوز كی بیری اونو آباد ائده، ظاهیر بودور كی بئله یئرلر ده ایمامیندیلار و انفالدان حساب اولور. ایماملارین سؤزلری‌نین ظاهیری‌نین ایطلاقی بئله‌دیر كی : «هر او یئر كی موسلمان مولكو اولمایا، اورا ایمامیندیر». تذكره كیتابیندا بو سؤزه گؤره ایجماع نقل اولوب و آیری كیتابلاردا ایختیلاف نفی اولوب. چونكی ابان ابن اسحاق ابن عمّاردان و او دا علی ابن ابراهیمین تفسیریندن نقل ائله‌دیگی ریوایتده ایمام صادق (ع) ربّی اولمایان یئری انفالدان ساییب. بو ریوایتین تایی عیّاشی‌نین تفسیریندن ابی بصیردن و اودا ابی جعفر (ع)،نقل اولوب.
بو مطلبین عمومیّتی تخصیص یئمز بعضی خبرلرله كی او خبرلرده او اؤلو (موات) یئرلر كی ربّلری یوخدور، انفالدان حسابلانیبلار. بونا اساساً كی وصفین مفهومو وار تا بعضی زادلاردان احتیراز اولسون.
یوخ بئله دئییل. چونكی وصف غالیب موریدده گلر. چونكی صاحیبسیز یئرلرین غالیبی اؤلو یئرلر اولار.
بو مولك بیری‌نین حیازتی ایله بیری‌نین مولكو اولارمی؟ ایكی طرفی وار. بو جهتدن كی او دا ایمام مالیدیر و اونون حیازتله تملّوكونون مونافاتی یوخدور. نئجه كی اؤلو یئرلر احیاء ائتمكله تملّوك اولور. بونونلا بئله كی او دا ایمام مالیدیر. پس ایندی كی مونافاتی اولمادی داخیل اولار پیغمبرین بو فرماییشی‌نین عمومونا كی: «هر كس بیر شئیه سیبقت تاپا كی اوندان قاباق آیری موسلمان اونا سیبقت تاپماییب، پس اونون اونا داها آرتیق حقّی وار».
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي
الأرض امّا موات و امّا عامرة
+0 به یه ن
یئر یا مَوات‌دیر (اؤلو) و یا عامیره (آباد) و اونلارین هر بیری یا اصلی‌دیر و یا عَرَضی.
بیرینجی: او یئر كی اصالتاً موات‌دیر و سابیقاً آبادلانماییب و بیزده (شیعه‌ده) بو یئرلرین ایماما عایید اولماسیندا ایختیلاف یوخدور. بو باره‌ده شئیخ طوسی‌نیی «خلاف»ی، غنیه، جامع‌المقاصد، مسالك و آیری جماعتدن ایجماع ذیكر اولوب.
و نصّ‌لر ده بو زمینه‌ده ایستیفاضه حدّینه چاتیب. بلكه دئییلیب كی متواتیردیر و بو یئرلر انفالدیلار. بلی هر كس اونلاری آبادلایا اونلاردا عوضسیز تصرّوف ائده بیلر. و بو مسأله (آبادلاتماقلا مالیك اولماق) حمل اولور پیغمبردن بو ریوایته كی بویوروب: «موتان الارض لله و رسوله ثم هی لكم منی ایها المسلمون . . .»اؤلو (موات) یئرلر آللاهین و اونون رسولونوندور سونرا مندن سیزین اوچوندور ائی موسلمانلار. و بونا تای باشقا حدیث: «عادیّ الارض لله و لرسوله ثم هی لكم منی (بوش یئرلر آللاهین و اونون روسولونوندور سونرا من‌ده اونو سیزه وئریرم.) «عادیّ الارض» او یئرلردیلر كی قاباقكی میلّتلر مثلاً عاد و ثمود قوملاریندان قالیر و آباد دئییل.
بعضی خبرلرده گلیب كی بئله یئرین خراجینی گرك ایماملارا وئره‌سن، نئجه كی كابلی‌نین صحیحه ریوایتینده وار كی ایمام بویورور: «علی‌نین كیتابیندا تاپدیم كی یازیب «آللاهین یئرینی اونون ایسته‌دیگی كسلر، ایرث آپارار و عاقیبت موتقّی‌لریندیر. بویورور: من و اهل بئیتیم او كسلریك كی آللاهین یئری بیزه ایرث یئتیشر و بیز موتّقی‌ییك و یئرین هامیسی بیزیمدیر. پس موسلمانلاردان هر كس ، بیر یئر احیاء ائله‌یه، اونون خراجینی منیم اهل بئیتیمدن اولان ایماما وئرسین و اؤزو نه قدر ایستیفاده ائله‌سه، اونون اوچون حلالدیر. (الخ)
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي
ثُمّ إنّهُم إحترزوا بإعتبار الملكیّة
+0 به یه ن
سونرا عالیملر مولكیّتی شرط ائله‌مكله احتیراز ائتدیلر او زاددلاردان كی جماعت اوندا شریكدیر. مثلاً سو، جنگللر، اوتلاقلار، بالیقلا و وحشی حیوانلار، شیكاردان اؤنجه. چون بونلارین هئچ بیری بالفعل اولاراق مملوك دئییل.
و هابئله بو شرطله احتیراز اولوب او یئرلرین بیعیندن كی «مَفتوحَةالعنوة»دیر یعنی موسلمانلار كافیرلردن جنگ و موحاریبه واسیطه‌سی ایله آلیبلار.
بونا گؤره كی او مولك‌لر، ساییر مولك‌لر كیمی صاحیبلری‌نین مملوكی دئییل كی هر بیری‌نین آز دا اولسا موشخص میقداردا و موعیّن میقداردا یئری اولسون. بونا گؤره ایرث یئتیشمز.
و خاص وقف كیمی‌ده دئییل كی خاص افرادا وقف اولار، چونكی اونون منفعتینی‌ده موشاع صورتده گؤتورمورلر. غیری موعیّن وقف كیمی‌ده دئییل كی مثلاً عالیملر و مؤمونلره وقف اولسون. یوخسوللارین زكاتا مالیك اولدوقلاری كیمی‌ده دئییل. سییدلرین خومسه مالیك اولمالاری كیمی‌ده دئییل، چونكی بونلار (وقف، زكات و . ..) بیر شراییطده‌دیلر كی موشخص و بللی اینسانلارین مصرفیدیر و گرك اونلارا وئریله.
چونكی موسلمانلار «مَفتوحَةالعنوة» یئرلرین منفعتینی قبض ائتمكله مالیك اولمازلار. بونا خاطیر كی او یئرلرین مصرفی موسلمانلارین مصلحتینه مونحصیر اولوب. پس، مصلحتلری مولاحیظه ائتمه‌دن اونو تقسیم ائتمك جاییز دئییل.
بو نوع مولكیّت اؤزونه مخصوص و موستقیل بیر مولكیّتدیر و اونا دلیل وار. اونون معناسی بئله‌دیر كی مولكون محصولو مالیكلرین مصلحتینه صرف اولسون.
«مَفتوحَةالعنوة»نین موسلمانلارین مولكی اولماسینا ایجماعدان دلیل وار. بو مسأله‌یه نصّ‌ده دلالت ائدیر. حمادین اوزون مورسله‌سی و آیری ریوایتلر كیمی. (مورسله: راویلری‌نین بیر نئچه‌سی بللی اولمایان ریوایت)
ایندی كی، بحث یئرین اقسامینا چكدی، قورخو یوخدور كی ایجمالاً یئرلرین هامیسی‌نین اقسامی و احكامینا ایشاره اولسون. دئییرم و آللاهدان كؤمك ایستیرم:
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي
القول فی شرائط العوضین
+0 به یه ن
 |
||
|
بحث موعامیله‌دن و اونون ایكی طرفیندن گئدیر. اونلارنی هر ایكیسی‌نین مال اولماسی شرط اولوب. چون بیع بو معنادا بیر لوغتدیر: مال ایله مال موبادیله اولسون. بو شرطله ایكی زاددان احتیراز ائله‌دی:
چونكی بیرینجیسی (حشره‌لر و یئرآلتینداكی حئیوانلار) عورفاً مال ساییلماز. پس البته اونلاردان ایمتیناع ائتمك اولار و فایدالارین نفی ائتمك اولار. ایكینجیسی‌ده شرعاً مال ساییلمیر. شراب و دونوز كیمی. سونرا فایداسیز اولانلاری ایكی یئره بؤلوبلر:
دئییبلر كی بوغدا داناسی مال دئییل آما مولك ساییلیر. ائله بونا گؤره ایجماع وار كی اونو غصب ائله‌مك حرامدیر. و تذكیره‌دن نقل اولوب كی اگر بیر بوغدا داناسی تلف اولا، اصلاً ضامین دئییل. آما اوندان سونرا گلنلرین بیر نئچه‌سی اونا اعتیراض ائدیبلر و واجیب بیلیبلر كی اونون میثلینی ضامیندیر. آما اَن یاخشی بودور كی بئله دئییلسین: هر زاد كی عورفاً مال اولماماسی موحقق اولا، عَوضلرین بیری اولا بیلمز. چونكی بیع فقط مولكده اولار و او زاددا كی مالیّت اوندا موحقق اولا، پس اگر هر مالی اونون موقابیلینده یئمك، عورفاً «أكل بالباطل» ساییلسا پس ظاهیر بودور كی بئله‌نچی موقابیله فاسید و باطیلدیر و آما بئله دئییل كی اكل بالباطل دئمه‌یه‌لر. پس اگر نص و یا ایجماعدان بیر دلیل‌له ثابیت اولا كی بیعی جاییز دئییل, چشم قبولدور، و ایلّا بئله اولماسا كی دئیه‌لر مال دئییل و دئمیه‌لر كی اكل مال بالباطل‌دیر و بئله اولمایا كی شارع منع ائله‌میش اولا، گیزلی دئییل كی بئلنچی یئرلرده بیع و تیجارت دوزلوغونون عموماتینا موراجیعه ائله‌مه‌لی‌ییك و بیعی دوز بیلمه‌لی‌ییك. مخصوصاً تحف‌العقولدا نقل اولان ریوایت كی ایمام صادق (ع) بویوروب: «هر زاد كی اوندا جماعت اوچون بیر جهتدن صلاح و فایدا وار، پس اونون هامیسی‌نین بیعی حلالدیر (الخ)» نئجه‌كی مكاسیب كیتابی‌نین اوّلینده گتیرمیشیك. القول فی شرائط العوضین مسألة ][ من شروط العوضین: المالیة ] (1) یشترط فی كل منهما كونه متمولا، لأن البیع - لغة -: مبادلة مال بمال (2)، وقد احترزوا بهذا الشرط عما لا ینتفع به منفعة مقصودة للعقلاء، محللة فی الشرع، لأن الأول لیس بمال عرفا كالخنافس والدیدان، فإنه یصح عرفا سلب المصرف لها ونفی الفائدة عنها، والثانی لیس بمال شرعا كالخمر والخنزیر. ثم قسموا عدم الانتفاع إلى ما یستند إلى خسة الشئ كالحشرات، وإلى ما یستند إلى قلته كحبة حنطة، وذكروا: أنه لیس مالا وإن كان یصدق علیه الملك (3)، ولذا یحرم غصبه إجماعا، (1) العنوان منا. (2) المصباح المنیر: 69، ذیل مادة " بیع ". (3) ذكر ذلك المحقق الثانی فی جامع المقاصد 4: 90، والسید العاملی فی مفتاح الكرامة 4: 220.
وعن التذكرة: أنه لو تلف لم یضمن أصلا (1)، واعترضه غیر واحد ممن تأخر عنه (2) بوجوب رد المثل. والأولى أن یقال: إن ما تحقق أنه لیس بمال عرفا، فلا إشكال ولا خلاف فی عدم جواز وقوعه أحد العوضین، إذ لا بیع إلا فی ملك. وما لم یتحقق فیه ذلك: فإن كان أكل المال فی مقابله أكلا بالباطل عرفا، فالظاهر فساد المقابلة. وما لم یتحقق فیه ذلك: فإن ثبت دلیل من نص أو إجماع على عدم جواز بیعه فهو، وإلا فلا یخفى وجوب الرجوع إلى عمومات صحة البیع والتجارة، وخصوص قوله علیه السلام فی المروی عن تحف العقول: " وكل شئ یكون لهم فیه الصلاح من جهة من الجهات، فكل ذلك حلال بیعه. إلى آخر الروایة " (3)، وقد تقدمت فی أول الكتاب (4). (1) حكاه عنه المحقق الثانی فی جامع المقاصد 4: 90، وراجع التذكرة 1: 465. (2) منهم المحقق الثانی فی جامع المقاصد 4: 90، والسید العاملی فی مفتاح الكرامة 4: 220، وصاحب الجواهر فی الجواهر 22: 347. (3) تقدمت الروایة فی المجلد الأول من طبعتنا: 5 - 13، وانظر تحف العقول: 333. (4) فی " ف " زیادة: " وحیث جرى ذكر بعض هذه الروایة الشریفة، فلا بأس بذكرها بتمامها لاشتمالها على فوائد جلیلة، خصوصا فی تمیز ما یجوز الاكتساب به وما لا یجوز، فنقول: روى فی الوسائل عن كتاب تحف العقول للحسن بن علی ابن شعبة عن الصادق علیه السلام: " أن معایش العباد كلها.
" فذكر أكثر الروایة باختلاف كثیر عما ورد فی أول الكتاب. هذا، وقد وردت هذه الزیادة فی " ن " و " خ " من قوله: فنقول: " روى فی الوسائل. الخ " لكن كتب علیها فیهما: زائد. | ||
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي
اوزون بیر یولون باشلانیشی (ثابیت یازی)
+0 به یه ن
|
|
||
|
تحصیل ایللرینده درسلرین روان متنله ترجومه‌سی‌نین یئرینی بوش گؤروردوم و همیشه دئیردیم كی بیر گون بئله بیر شئی اولمالیدیر تا هم اوخویانلار راحات اوخوسون و هم بو دگرلی كیتابلار و متنلر عموم جماعتین ایختیاریندا اولسون. آللاه توفیق وئردی نهایتده بو ایشه باشلادیم. البته ایشین باشلانیشی اولا بیلر قصورسوز اولمایا. بو جهتدن تدریجله یازیب ساخلاماق عوضینه یاخشی بیلدیم یازیلاری بیر وبلاگدا توپلایام كی بونون اؤزونه گؤره بیر سئری مزیّتلری وار. حمد اولسون آللاها، ایندی اینترنت بیر شراییط یارادیب كی بیر مطلبه گؤره بیلنلرین نظرینی و اینتیقادی بیلمك راحاتلاشیب. بو وبلاگدا رحمتلیك شئیخ مرتضی انصاری‌نین (ره)، مكاسیب كیتابینی . | ||
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي