و فی خبر أبی الربیع لا تشتر أرض السواد شیئاً إلّا من كانت له دمّة
+0 به یه ن
و ابی ربیع ریوایتینده گلیب؛ هئچ كس سواد (عراق) یئریندن آلماسین مگر او كسین كی ذیمّه‌سی اولا (جماعت ایچینده مال و پول لحاظیندان اعتیبارلی اولا) چونكی بو یئر موسلمانلار اوچون بوراخیلیب الخ.
پس بو ریوایتلر دلالت ائلیر كی خراج یئری موسلمانلارین هامیسی‌نیندیر. بو ریوایتلرین ظاهیریندن گؤروندویو كیمی اونلارین بیعی‌نین جاییز اولماماسی بللی اولدو. حتّا بو یئرلرین، یئرده‌كی اثرلره تابع كیمی‌ده بیعلری جاییز دئییل. بئله كی مبیعین بیر حیصه‌سی اولا و موشتری‌نین مولكونه داخیل اولا. بلی بو یئر ساتیجی‌یا عایید اولدوغو طرزده موشتری‌یه عایید اولار. یعنی فقط اولویّت اونون اولار و آیریسی‌نین اونا موزاحیم اولماسی جاییز اولماز. (یالنیز موزاحیمتین قارشی‌سینی آلا بیلر)
بو شراییط اوندا اولور كی یئرده تصرّوف ائتمك و او اثرلرین (آغاج، ائو و . . .) یارانماسی ایمامین ایذنی ایله اولا، حتّا اگر بو ایجازه عمومی صورتده شیعه عمومیّتی طرفیندن اولموش اولا. نئجه كی جاییر سولطان یئر وئرر و موعیّن صورتده خراج ایستر و یا شرع حاكیمی‌نین ایجازه‌سی ایله تصرّوف ائده، بو اساسدا كی موسلمانلارین ایشلرینده شرع حاكیمی‌نین ویلایتی اولا و ایمامدان ناییبلیغی اولا.
لاكین شئیخین مبسوطونون ظاهیری بودور كی هر نوع تصرّوف، بیع، آلیش-وئریش، هیبه و دگیشمه موطلق صورتده (تماماً و بوتون حاللاردا) منع اولوب. و اوندا ائو، منزیل، مسجید، سقّاخانا و مولكه تابع اولان بونلاردان باشقا زادلارین دوزلتمه‌سی دوز دئییل. بو ایشلرین بیری‌نین گؤرولدویو زمان تصرّوف باطیل اولار و اوّل هر نئجه‌ایدی ایندی‌ده ائله اولار.
و شئیخ طوسی‌نین كلامینی بونا حمل ائده بیلریك كی ایمام حاضیر ایكن (ایمامین حضور زمانی) ایذن آلماق ایمكانی یوخیدی. و احتیمالی وار بینانی حیازت و تملّوك یؤنتمی و وجهی ایله تصرّوف ائده.
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي
و فی صحیحة الحلبی قال سئل ابو عبدالله عن السوّاد
+0 به یه ن
حلبی‌نین صحیحه ریوایتینده دئییر كی ایمام جعفر صادقدن (ع) «سواد اعظم» یئرلری باره‌سینده سوروشولدو كی اونون منزیلتی نه‌دیر؟ (سواد اعظم عراق تورپاقلاریدیر) بویوردو: «اورا موسلمانلارین هامیسی‌نیندیر. هم ایندیكی موسلمانلارین و هم اونلار كی سونرا موسلمان اولاجاقلار و هم اونلار كی هله یارانماییبلار و سونرالار یاراناجاقلار». من سوروشدوم اورانی اكینچیلردن و كندلیلردن آلا بیلرم‌می؟ بویوردو: «یوخ صلاح دئییل، مگر بو كی یئری اونلاردان آلاسان و موسلمانلارین مولكو ائده‌سن. و والی اوندان آلماق ایسته‌سه، آلا بیلر». دئدیم: «والی اوندان آلیرسا؟» بویوردو: «اونا رأس‌المال وئریلر و ایندیه‌دك اوردان آپاردیغی تاخیل، ایشله‌دیگی‌نین قارشیلیغیندا اونون اولار».
هابئله ابن شُریحین ریوایتینده وار ؛ خراج یئری‌نین آلیم-ساتیمینی ایمام جعفر صادقدن (ع) سوروشدوم كی حضرت اونو كراهتلی ساییب دوز بیلمه‌دی. ایمام بویوردو: «خراج یئری موسلمانلاریندیر». حضرته دئدیلر: «بیر كیشی یئری آلیر و خراجین‌دا بوینونا آلیر». حضرت بویوردو: «قورخوسو یوخدور مگر بو كی بئله بیر یئرده اولماغیندان اوتانا». (اینسان سئور یئر اؤزونون اولسون.)
اسماعیل ابن الفضل هاشمی‌نین ریوایتی كی دئییر حضرتدن سوروشدوم: «بیر كیشی خراج یئرلریندن آلیب. ایندی اوردا بینا تیكیب یا تیكمه‌ییب، بیر عیدّه ذیمّه اهلیندن اوردا نازیل اولوب قالیرلار (ایجاره قالیرلار) ایندی بو كیشی اونلاردان ائو و منزیل كیرایه‌سی آلا بیلرمی یا یوخ؟ و بو ذیمّه اهلی اونلارداندیلار كی اونلارا تعیین اولان ذیمّه‌لرینی وئریرلر». حضرت بویوردو: «اونلارلا شرط باغلایا. اوندان سونرا آلدیغی حلالدیر».
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي
ثم لما ملّكه الكافر من الارض امّا أن یسلم علیه طوعاً
+0 به یه ن
سونرا كافیر، كؤنلو ایله موسلمان اولورسا مالیك اولدوغو یئر، باشقا ماللاری كیمی مولكیّتینده قالار. آما اؤز كونلو ایله موسلمان اولمازسا:
1. یئر، كافیر اولا-اولا اونون الینده قالیرسا بو یئر ده الینده قالان ساییر ماللاری كیمی مولكیتینده قالار.
2. آما الی بو یئردن اوزولسه یئنه ایكی نوع اولار:
2-1 . مالیك یئری بوشالدیب موسلمانلارا بوراخا و یا یئرین اهلی اؤله و واریثی اولمایا
بئله اولورسا (بوراخا و یا اؤله) بو یئر ایمامین مالی اولار و انفالدان ساییلار كی اونو اله گتیرمگه، اونا غلبه اولونماییب و قوشون چكیلمه‌ییب.
2-2. آما اگر یئر مالیكین الیندن قهراً و زورلا آلینسا، آیری داشینماز ماللار كیمیدیر (خورما آغاجی، آغاجلار و بینالار) یعنی موسلمانلارین هامیسی‌نین‌كی اولار. نئجه كی عالیملرین بیردن آرتیغی بو مسأله‌نی ایجماعلی بیلیبلر. شئیخ طوسی «خیلاف»دا و علامه «تذكره»ده. و بونا دلالت ائدن ریوایتلر كی بو یئرلری موسلمانلارین هامسی‌نین‌كی بیلیر، واحید خبرلردیلر كی موستفیضه حدّینه چاتیبلار.
و ابی برده ریوایتینده كی بو ریوایتده خراج یئری موریدینده سوآل اولونوب. ایمام بویورور: «كیمین حقی وار خراج یئرینی ساتسین؟ او موسلمانلارین یئریدیر.» دئدیم: «ساتان شخص او آدامدیر كی خراج یئری اونون الینده‌دیر.» بویوردو: «موسلمانلارین خراجینی نه ائدیر؟» سونرا بویوردو: «قورخو و مانعی یوخدور كی «حقّ»ینی اوندان آلا (موباییعه‌نین ایكی طرفی «عین» اولمالیدیر و بوردا تساهول ائدیب و منظورو بودور كی اونون، اوندان ال چكمه‌سینه گؤره اونا بیر شئی وئره) بو شراییطده موسلمانلارین حقّی اونون بوینونا گئدیر. و شاید بو موشتری بیرینجیدن داها گوجلو اولا و موسلمانلارین خراجینی وئرمكده داها دولو (وارلی) اولا.»
و «حمّاد»ین اوزون مورسله‌سینده (مورسله=نقل ائدنلرین بیر نئچه‌سی‌نین آدی اولمایان ریوایت) گلیب كی «عسكر طرفیندن حیازت اولونان منقول ماللاردان باشقا، یئردن و ایسلام لشكری اونا غالیب گلندن، موقاتیله (عسكره) بیر شئی یئتیشمز». و سونرا ریوایت دئییر: «خیل و ریكابلا (قوشون چكمكله) اله كئچن یئر، اونو آبادلایان و احیاء ائدنین الینده متروك و موقوفدور. و اونلارا واجیبدیر كی والی اونلارا صلاح بیلدیگی خراجی وئرسینلر: یاریسی، اوچدن بیری، و یا اوچدن ایكیسی، او میقدار كی اونا (والی) مصلحتلی اولا و اونلارا (اكنلره) ضرر دگمه‌یه».
پس یئردن چیخمالی زادلار چیخاندان سونرا (مثلاً بوغدا حاصیل اولاندان سونرا) [والی] باشلار:
سووارمالاری یاغیش و جاری سولارلا اولانلارین اوندان بیرینی آییرار.
سوورامالاری دولچا و یا «نواضح» له (قویودان سو چكمگه زنجیرلنمیش دولچالار) اولورسا اوندان بیری‌نین یاریسی یعنی ایگیرمیدن بیرینی آییرار و بقیه‌سی والی و شریكلر (یئری اكنلر) آراسیندا بؤلونر. شریكلر اونلاردیلار كی یئری اكیبلر و اوندا ایشله‌ییبلر. پس والی اونلارین سهمینی مصلحتلری قدر (دانیشدیقلاری قدر) وئرر و قالانینی گؤتورر. بونو آللاه دینی یولوندا اؤز كؤمكلرینه خرجله‌یر و ایسلامین گوجلندیرمه‌سی اوچون هر نه لازیم اولورسا و یا دینین گوجلندیرمه‌سینه جهاد وجهلرینده. و اوندان باشقا جماعتین منفعتی یولوندا خرجله‌یر، هر نه اولورسا. بوندان والی‌نین اؤزونه هئچ زاد یئتیشمز، نه آز، نه چوخ. خبرین ایدامه‌سی . .»
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي
الثالث: ما عرض له الحیاة بعد الموت و هو ملك للمحیی
+0 به یه ن
اوچونجو: بیر یئر كی اؤلولوكدن سونرا آبادلاشا، آبادلایانین مولكو ساییلار. بو یئر احیاء بابیندا ذیكر اولان شرطلرله اونون مولكو اولار (مثلاً حاصارا سالسین، آبادلادیغی یئر مسجید یئری اولماسین و ساییر) بعضی‌لری دئییبلر اومّت بونا ایجماع ائدیب، نئجه‌كی «مهذّب» بئله ایدعا ائدیب. بعضی‌لری دئییب موسلمانلار بونا ایجماع ائدیب، نئجه كی «تنقیح»ده وار و «تذكرة» ده یازیب كی «امصار» فقیهلری بو عقیده‌ده‌دیلر. لاكین نظریمه گلن بودور كی شیخ طوسی‌نین كلامیندا بئله گلیب كی بو شراییطده فقط تصرّوف ائده بیلر، یوخسا اونون مولكو اولا بیلمز. پس گرك باخیلا.
دؤردونجو: او یئر كی آبادلیقدان سونرا اؤلو اولا. پس آبادلیغی اصلی اولسا یعنی اوّلدن (بونسوز كی اورانی بیری آباد ائده) آباد اولا، اورا ایمام مالیدیر. آما آبادلیق بیر شخصین الی ایله اولورسا، بو مسأله كی همن یئر قاباقجا اونو آبادلایان شخصین مولكیّتینده قالسین و یا اونون مولكیّتیندن چیخیب ایكینجی آبادلایانین مولكو اولسون، مشهور بیر ایختیلاف وار كی احیاءالموات كیتابیندا وار. بو ایختیلافین منبعی و قایناغی خبرلرین ایختیلافیدیر. بعضی خبرلر دئییر كی قاباقجادان آباد ائدنین مولكودور و بعضی‌لری دئییر كی یوخ، هر كیم سونرادان آبادلاییب، اونون مولكو ساییلیر.
سونرا، یئرین اوچونجو قیسمینده (اؤلولوكدن سونرا آبادلانیب) بیر حالت وار كی بو یئرین آبادلیغی موسلمان طرفیندن اولا و یا كافیر طرفیندن اولا. پس آبادلایان موسلمانلاردان اولورسا، اونون مولكیّتی زاییل اولماز مگر بو كی اینتیقال وئره و یا ایكی قوولدان بیرینه گؤره سونرادان خرابلیق و اؤلولوك عاریض اولا. و یئری آبادلایان شخص كافیرلردن اولورسا یئنه همن جوردور. یعنی اونون مولكو اولار مگر بو كی اینتیقال وئره و ساییر. و بو، او شراییطده‌دیر كی موسلمانلیغی آبادلایانا شرط قویمایاق. آما موسلمانلیغی شرط بیلرسك ایمامین مولكیّتینده قالار. (بو او شراییطده‌دیر كی یئر ایسلام تورپاغیندا اولا) آما یئر كافیرلر تورپاغیندا اولورسا، یئرین مولكیّتی اونون اولار و مالكیّتی ایكی دورومدا آرادان گئدر:
- موسلمانین مالكیتی زاییل اولان كیمی (1. اینتیقال 2. ایكی قولدان بیرینه گؤره خرابلیقدان سونرا)
- اؤ بیری ماللاری كیمی غنیمت اثرینده.
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي
و مصححة عمر بن یزید انّه سأل رجل أباعبدالله (ع)
+0 به یه ن
و عمر ابن یزیدین موصحّیحه‌سینده گلیر كی بیر كیشی ایمام صادیقدن (ع) سوروشور: «بیر كیشی بیر یئری اخذ ائدیب كی موات ایدی و صاحیبی اونو ترك ائله‌میشدی. اورانی آبادلاییب و نهرلرین جاری ائدیب و اوندا ائو دوزلدیب و آغاج و خورما اكیب.» ایمام صادق (ع) بویوردو: «حضرت علی (ع) بویوروب «مؤمونلردن هر كس بیر یئری احیاء ائده پس او یئر اونوندور و گرك اورانین خراجینی صولح زمانی ایماما وئره و او گون كی قاییم ظهور ائله‌دی اؤزونو حاضیرلایا كی اورانی ایماما قایتارا». (الخ)
و ایمكانی وار بو خبری حمل ائدك بونا كی خراجین واجیبلیگی ایمامین ایسته‌مه‌سینه باغلی اولا. لاكین حضرت علی‌دن (ع) سونراكی ایماملار، او یئرلری شیعه‌لره حلال ائدیبلر و خراجی اونلاردان ساقیط ائدیبلر. نئجه كی اونا دلالت ائدیر ایمامین بو سؤزو كی : «او گونه‌دك كی بیزیم شیعه‌میزدیر».
مسمع‌ابن عبدالملك نقل ائدیر: «شیعه‌لریمیزین الینده هر نه اولسا اونلارا حلالدیر. اونلارا حلالدیر تا بو كی قاییمیمیز قیام ائده. پس اونلارا واجیبدیر خراجینی اونا وئرسینلر و یئری ترك ائتسینلر آما اونلاردان باشقالاری‌نین الینده‌كیلر اونلارا (غیر شیعه‌لره) حرامدیر تا او گون كی قاییمیمیز قیام ائله‌یه و یئری اونلارین الیندن آلا و اونلاری ائشیگه اؤتوره (الخ)».
بلی تذكره‌ده ذیكر اولوب كی بیری ایمامدان ایجازه‌سیز موات یئرینی تصرّوف ائده، خراجی اونا واجیبدیر. و احتیمالی وار بو خبرلر حضور زمانینا حمل اولسون. یوخسا ظاهیر بودور كی ایمام مالی وئرماغی‌نین واجیب اولماسینا غئیبت زمانیندا، ایختیلاف یوخدور. بلكه خبرلر بونا موتّفیقدیلر كی یئر آباد ائدنیندیر. و یاخیندا گله‌جك موسلمانلارین ایجماعسی كی یئر احیاء اولاندا، مولكه تبدیل اولار.
ایكینجی:
او یئر كی اصالتاً آباد اولا بونسوز كی بیری اونو آباد ائده، ظاهیر بودور كی بئله یئرلر ده ایمامیندیلار و انفالدان حساب اولور. ایماملارین سؤزلری‌نین ظاهیری‌نین ایطلاقی بئله‌دیر كی : «هر او یئر كی موسلمان مولكو اولمایا، اورا ایمامیندیر». تذكره كیتابیندا بو سؤزه گؤره ایجماع نقل اولوب و آیری كیتابلاردا ایختیلاف نفی اولوب. چونكی ابان ابن اسحاق ابن عمّاردان و او دا علی ابن ابراهیمین تفسیریندن نقل ائله‌دیگی ریوایتده ایمام صادق (ع) ربّی اولمایان یئری انفالدان ساییب. بو ریوایتین تایی عیّاشی‌نین تفسیریندن ابی بصیردن و اودا ابی جعفر (ع)،نقل اولوب.
بو مطلبین عمومیّتی تخصیص یئمز بعضی خبرلرله كی او خبرلرده او اؤلو (موات) یئرلر كی ربّلری یوخدور، انفالدان حسابلانیبلار. بونا اساساً كی وصفین مفهومو وار تا بعضی زادلاردان احتیراز اولسون.
یوخ بئله دئییل. چونكی وصف غالیب موریدده گلر. چونكی صاحیبسیز یئرلرین غالیبی اؤلو یئرلر اولار.
بو مولك بیری‌نین حیازتی ایله بیری‌نین مولكو اولارمی؟ ایكی طرفی وار. بو جهتدن كی او دا ایمام مالیدیر و اونون حیازتله تملّوكونون مونافاتی یوخدور. نئجه كی اؤلو یئرلر احیاء ائتمكله تملّوك اولور. بونونلا بئله كی او دا ایمام مالیدیر. پس ایندی كی مونافاتی اولمادی داخیل اولار پیغمبرین بو فرماییشی‌نین عمومونا كی: «هر كس بیر شئیه سیبقت تاپا كی اوندان قاباق آیری موسلمان اونا سیبقت تاپماییب، پس اونون اونا داها آرتیق حقّی وار».
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي
الأرض امّا موات و امّا عامرة
+0 به یه ن
یئر یا مَوات‌دیر (اؤلو) و یا عامیره (آباد) و اونلارین هر بیری یا اصلی‌دیر و یا عَرَضی.
بیرینجی: او یئر كی اصالتاً موات‌دیر و سابیقاً آبادلانماییب و بیزده (شیعه‌ده) بو یئرلرین ایماما عایید اولماسیندا ایختیلاف یوخدور. بو باره‌ده شئیخ طوسی‌نیی «خلاف»ی، غنیه، جامع‌المقاصد، مسالك و آیری جماعتدن ایجماع ذیكر اولوب.
و نصّ‌لر ده بو زمینه‌ده ایستیفاضه حدّینه چاتیب. بلكه دئییلیب كی متواتیردیر و بو یئرلر انفالدیلار. بلی هر كس اونلاری آبادلایا اونلاردا عوضسیز تصرّوف ائده بیلر. و بو مسأله (آبادلاتماقلا مالیك اولماق) حمل اولور پیغمبردن بو ریوایته كی بویوروب: «موتان الارض لله و رسوله ثم هی لكم منی ایها المسلمون . . .»اؤلو (موات) یئرلر آللاهین و اونون رسولونوندور سونرا مندن سیزین اوچوندور ائی موسلمانلار. و بونا تای باشقا حدیث: «عادیّ الارض لله و لرسوله ثم هی لكم منی (بوش یئرلر آللاهین و اونون روسولونوندور سونرا من‌ده اونو سیزه وئریرم.) «عادیّ الارض» او یئرلردیلر كی قاباقكی میلّتلر مثلاً عاد و ثمود قوملاریندان قالیر و آباد دئییل.
بعضی خبرلرده گلیب كی بئله یئرین خراجینی گرك ایماملارا وئره‌سن، نئجه كی كابلی‌نین صحیحه ریوایتینده وار كی ایمام بویورور: «علی‌نین كیتابیندا تاپدیم كی یازیب «آللاهین یئرینی اونون ایسته‌دیگی كسلر، ایرث آپارار و عاقیبت موتقّی‌لریندیر. بویورور: من و اهل بئیتیم او كسلریك كی آللاهین یئری بیزه ایرث یئتیشر و بیز موتّقی‌ییك و یئرین هامیسی بیزیمدیر. پس موسلمانلاردان هر كس ، بیر یئر احیاء ائله‌یه، اونون خراجینی منیم اهل بئیتیمدن اولان ایماما وئرسین و اؤزو نه قدر ایستیفاده ائله‌سه، اونون اوچون حلالدیر. (الخ)
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي
ثُمّ إنّهُم إحترزوا بإعتبار الملكیّة
+0 به یه ن
سونرا عالیملر مولكیّتی شرط ائله‌مكله احتیراز ائتدیلر او زاددلاردان كی جماعت اوندا شریكدیر. مثلاً سو، جنگللر، اوتلاقلار، بالیقلا و وحشی حیوانلار، شیكاردان اؤنجه. چون بونلارین هئچ بیری بالفعل اولاراق مملوك دئییل.
و هابئله بو شرطله احتیراز اولوب او یئرلرین بیعیندن كی «مَفتوحَةالعنوة»دیر یعنی موسلمانلار كافیرلردن جنگ و موحاریبه واسیطه‌سی ایله آلیبلار.
بونا گؤره كی او مولك‌لر، ساییر مولك‌لر كیمی صاحیبلری‌نین مملوكی دئییل كی هر بیری‌نین آز دا اولسا موشخص میقداردا و موعیّن میقداردا یئری اولسون. بونا گؤره ایرث یئتیشمز.
و خاص وقف كیمی‌ده دئییل كی خاص افرادا وقف اولار، چونكی اونون منفعتینی‌ده موشاع صورتده گؤتورمورلر. غیری موعیّن وقف كیمی‌ده دئییل كی مثلاً عالیملر و مؤمونلره وقف اولسون. یوخسوللارین زكاتا مالیك اولدوقلاری كیمی‌ده دئییل. سییدلرین خومسه مالیك اولمالاری كیمی‌ده دئییل، چونكی بونلار (وقف، زكات و . ..) بیر شراییطده‌دیلر كی موشخص و بللی اینسانلارین مصرفیدیر و گرك اونلارا وئریله.
چونكی موسلمانلار «مَفتوحَةالعنوة» یئرلرین منفعتینی قبض ائتمكله مالیك اولمازلار. بونا خاطیر كی او یئرلرین مصرفی موسلمانلارین مصلحتینه مونحصیر اولوب. پس، مصلحتلری مولاحیظه ائتمه‌دن اونو تقسیم ائتمك جاییز دئییل.
بو نوع مولكیّت اؤزونه مخصوص و موستقیل بیر مولكیّتدیر و اونا دلیل وار. اونون معناسی بئله‌دیر كی مولكون محصولو مالیكلرین مصلحتینه صرف اولسون.
«مَفتوحَةالعنوة»نین موسلمانلارین مولكی اولماسینا ایجماعدان دلیل وار. بو مسأله‌یه نصّ‌ده دلالت ائدیر. حمادین اوزون مورسله‌سی و آیری ریوایتلر كیمی. (مورسله: راویلری‌نین بیر نئچه‌سی بللی اولمایان ریوایت)
ایندی كی، بحث یئرین اقسامینا چكدی، قورخو یوخدور كی ایجمالاً یئرلرین هامیسی‌نین اقسامی و احكامینا ایشاره اولسون. دئییرم و آللاهدان كؤمك ایستیرم:
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي
القول فی شرائط العوضین
+0 به یه ن
 |
||
|
بحث موعامیله‌دن و اونون ایكی طرفیندن گئدیر. اونلارنی هر ایكیسی‌نین مال اولماسی شرط اولوب. چون بیع بو معنادا بیر لوغتدیر: مال ایله مال موبادیله اولسون. بو شرطله ایكی زاددان احتیراز ائله‌دی:
چونكی بیرینجیسی (حشره‌لر و یئرآلتینداكی حئیوانلار) عورفاً مال ساییلماز. پس البته اونلاردان ایمتیناع ائتمك اولار و فایدالارین نفی ائتمك اولار. ایكینجیسی‌ده شرعاً مال ساییلمیر. شراب و دونوز كیمی. سونرا فایداسیز اولانلاری ایكی یئره بؤلوبلر:
دئییبلر كی بوغدا داناسی مال دئییل آما مولك ساییلیر. ائله بونا گؤره ایجماع وار كی اونو غصب ائله‌مك حرامدیر. و تذكیره‌دن نقل اولوب كی اگر بیر بوغدا داناسی تلف اولا، اصلاً ضامین دئییل. آما اوندان سونرا گلنلرین بیر نئچه‌سی اونا اعتیراض ائدیبلر و واجیب بیلیبلر كی اونون میثلینی ضامیندیر. آما اَن یاخشی بودور كی بئله دئییلسین: هر زاد كی عورفاً مال اولماماسی موحقق اولا، عَوضلرین بیری اولا بیلمز. چونكی بیع فقط مولكده اولار و او زاددا كی مالیّت اوندا موحقق اولا، پس اگر هر مالی اونون موقابیلینده یئمك، عورفاً «أكل بالباطل» ساییلسا پس ظاهیر بودور كی بئله‌نچی موقابیله فاسید و باطیلدیر و آما بئله دئییل كی اكل بالباطل دئمه‌یه‌لر. پس اگر نص و یا ایجماعدان بیر دلیل‌له ثابیت اولا كی بیعی جاییز دئییل, چشم قبولدور، و ایلّا بئله اولماسا كی دئیه‌لر مال دئییل و دئمیه‌لر كی اكل مال بالباطل‌دیر و بئله اولمایا كی شارع منع ائله‌میش اولا، گیزلی دئییل كی بئلنچی یئرلرده بیع و تیجارت دوزلوغونون عموماتینا موراجیعه ائله‌مه‌لی‌ییك و بیعی دوز بیلمه‌لی‌ییك. مخصوصاً تحف‌العقولدا نقل اولان ریوایت كی ایمام صادق (ع) بویوروب: «هر زاد كی اوندا جماعت اوچون بیر جهتدن صلاح و فایدا وار، پس اونون هامیسی‌نین بیعی حلالدیر (الخ)» نئجه‌كی مكاسیب كیتابی‌نین اوّلینده گتیرمیشیك. القول فی شرائط العوضین مسألة ][ من شروط العوضین: المالیة ] (1) یشترط فی كل منهما كونه متمولا، لأن البیع - لغة -: مبادلة مال بمال (2)، وقد احترزوا بهذا الشرط عما لا ینتفع به منفعة مقصودة للعقلاء، محللة فی الشرع، لأن الأول لیس بمال عرفا كالخنافس والدیدان، فإنه یصح عرفا سلب المصرف لها ونفی الفائدة عنها، والثانی لیس بمال شرعا كالخمر والخنزیر. ثم قسموا عدم الانتفاع إلى ما یستند إلى خسة الشئ كالحشرات، وإلى ما یستند إلى قلته كحبة حنطة، وذكروا: أنه لیس مالا وإن كان یصدق علیه الملك (3)، ولذا یحرم غصبه إجماعا، (1) العنوان منا. (2) المصباح المنیر: 69، ذیل مادة " بیع ". (3) ذكر ذلك المحقق الثانی فی جامع المقاصد 4: 90، والسید العاملی فی مفتاح الكرامة 4: 220.
وعن التذكرة: أنه لو تلف لم یضمن أصلا (1)، واعترضه غیر واحد ممن تأخر عنه (2) بوجوب رد المثل. والأولى أن یقال: إن ما تحقق أنه لیس بمال عرفا، فلا إشكال ولا خلاف فی عدم جواز وقوعه أحد العوضین، إذ لا بیع إلا فی ملك. وما لم یتحقق فیه ذلك: فإن كان أكل المال فی مقابله أكلا بالباطل عرفا، فالظاهر فساد المقابلة. وما لم یتحقق فیه ذلك: فإن ثبت دلیل من نص أو إجماع على عدم جواز بیعه فهو، وإلا فلا یخفى وجوب الرجوع إلى عمومات صحة البیع والتجارة، وخصوص قوله علیه السلام فی المروی عن تحف العقول: " وكل شئ یكون لهم فیه الصلاح من جهة من الجهات، فكل ذلك حلال بیعه. إلى آخر الروایة " (3)، وقد تقدمت فی أول الكتاب (4). (1) حكاه عنه المحقق الثانی فی جامع المقاصد 4: 90، وراجع التذكرة 1: 465. (2) منهم المحقق الثانی فی جامع المقاصد 4: 90، والسید العاملی فی مفتاح الكرامة 4: 220، وصاحب الجواهر فی الجواهر 22: 347. (3) تقدمت الروایة فی المجلد الأول من طبعتنا: 5 - 13، وانظر تحف العقول: 333. (4) فی " ف " زیادة: " وحیث جرى ذكر بعض هذه الروایة الشریفة، فلا بأس بذكرها بتمامها لاشتمالها على فوائد جلیلة، خصوصا فی تمیز ما یجوز الاكتساب به وما لا یجوز، فنقول: روى فی الوسائل عن كتاب تحف العقول للحسن بن علی ابن شعبة عن الصادق علیه السلام: " أن معایش العباد كلها.
" فذكر أكثر الروایة باختلاف كثیر عما ورد فی أول الكتاب. هذا، وقد وردت هذه الزیادة فی " ن " و " خ " من قوله: فنقول: " روى فی الوسائل. الخ " لكن كتب علیها فیهما: زائد. | ||
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي
اوزون بیر یولون باشلانیشی (ثابیت یازی)
+0 به یه ن
|
|
||
|
تحصیل ایللرینده درسلرین روان متنله ترجومه‌سی‌نین یئرینی بوش گؤروردوم و همیشه دئیردیم كی بیر گون بئله بیر شئی اولمالیدیر تا هم اوخویانلار راحات اوخوسون و هم بو دگرلی كیتابلار و متنلر عموم جماعتین ایختیاریندا اولسون. آللاه توفیق وئردی نهایتده بو ایشه باشلادیم. البته ایشین باشلانیشی اولا بیلر قصورسوز اولمایا. بو جهتدن تدریجله یازیب ساخلاماق عوضینه یاخشی بیلدیم یازیلاری بیر وبلاگدا توپلایام كی بونون اؤزونه گؤره بیر سئری مزیّتلری وار. حمد اولسون آللاها، ایندی اینترنت بیر شراییط یارادیب كی بیر مطلبه گؤره بیلنلرین نظرینی و اینتیقادی بیلمك راحاتلاشیب. بو وبلاگدا رحمتلیك شئیخ مرتضی انصاری‌نین (ره)، مكاسیب كیتابینی . | ||
بؤلوم :
یازار : صمد كامران قراملكي