آما ساییلمالی شئیلر، اؤلچو و چكی اونو بیلمگه طریق و دلیل اولورسالار، اونون وضعیّتی قارداشلاری (چكیلمه‌لی و اؤلچولمه‌لی) كیمیدیر. (طریق اولورسا جاییزدیر. اؤزو ده موطلق اولاراق، چتین اولا و یا یوخ.)

حلبی‌نین ابی عبدالله ایمام صادقدن (ع) نقل ائتدیگی صحیحه روایتیندن ایستیفاده اولان تقریر بو مسأله ایله (موطلق اولاراق جاییز اولماسی ایله) مونافاتلی اولا بیلر. ایمامدان سوروشدولار: «قوزو سایا بیلمیریك. بیر قاب اوندان دولدوروب او قابداكیلاری ساییریق سونرا گئیرده قالانلاری او قابلا اؤلچوب اونون ساییسی ایله حسابلیریق». ایمام بویوردو: «عئیبی یوخدور».

سوآلین ظاهیری بئله‌دیر كی سوروشان ساییلمالی‌نین غیری ضروری دورومدا اؤلچو ایله ساتیلماغی‌نین جاییز اولمادیغینی اینانیر. ایمام‌دا اونون ضروری واختلارا موختص اولمادیغینی دئمه‌ییب.

لاكین بو روایتدن ایستینباط اولان تقریر آیدین دئییل. بونا گؤره بو روایت عموماتا تخصیص وورا بیلمز. بو سببدن شهید ثانی «الروضه» كیتابیندا جاییزلیگی موطلق اولاراق یاخشی بیلیب. (سایماسی چتین اولا و یا یوخ.)

آما ساییلمالی شئیلرده اؤلچونون اصل كیمی ایستیفاده‌سی چتیندیر. چونكی جزافدان قیراغا گئتمیر. ساییلمالی شئیی اؤلچمك، موشاهیده‌دن آرتیق بیلگی الده ائتدیرمیر.

آما ساییلمالی شئیلرده چكی‌نین ایستیفاده‌سی ظاهیراً كیفایت ائدر. آما عالیملرین دئدیكلری سؤزلری‌نین ظاهیریندن سَلَم بئیعینده سایی‌نین ساییلمالیلاردا كیفایت ائتمه‌مه‌سی چیخیر. هرچند نقد آلیش وئریشده ساییلمالیلارین سایی ایله ساتیلماسینی جاییز بیلیبلر. [عالیملرین دئدیگینه اساساً ساییلمالیلاری سَلَم بئیعینده] حؤكماً چكی ایله ساتماق لازیمدیر. [بوندان بئله چیخیر كی] چكی‌ داها ضابیطه‌لیدیر و ساییدان موستغنیدیر. آما ایكی عَوَضین شرطلرینده «ساییلمالیلاردا ساییلماق گركلیدیر» سؤزلری، موقدّر اولمانین اَن آشاغی مرتبه‌سینه حمل اولونور. (ان یوخاریسی چكیدیر.)

آما اولا بیلر عالیملرین بعضیسی‌نین آشاغیداكی سؤزله تعقیب ائتمه‌لری، بو سؤزله ضیدّیّتی اولسون. اونلار دئییبلر: چكی ساییدان كیفایت ائدر». بو سؤز، سایی‌نین ضابیطه‌ده اساس اولدوغونو ایهام ائدیر. یوخسا بوردا اساس و فرع اولماغین موتعارفینی نظرده توتالار، حقیقتینی یوخ. دوشون گینن. (هر حالدا فرق ائله‌مز ساییلمالینی سایی ایله ساتماغین عئیبی یوخدور.)

سؤز بیر شئیین اؤلچولمه‌لی و یا چكیلمه‌لی اولدوغونو موعیّن ائتمگه گلیب چیخدی. عالیملرین سؤزونده اؤلچو و چكیده، شارع زامانیندا ساتیلمالاری‌نین معیار ساییلدیغی، قئید اولوب. ساییر شهرلرین امتیعه‌لری اؤزلرینده موتعارف اولدوغو كیمیدیر. بیر شئی اؤلچولمه‌لی و یا چكیلمه‌لی اولورسا ائله اوجور ده ساتیلیر. یوخ او جور موتعارف اولمازسا جزاف موتعارف اولورسا جزاف ساتارلار. «مجمع البرهان» كیتابین ظاهیری و «الحدائق» كیتابین صراحتی بو سؤزون نیسبتینی شیعه عالیملرینه وئریب.

وأما المعدود: فإن كان الكیل أو الوزن طریقا إلیه، فالكلام فیه كما عرفت فی أخویه.

وربما ینافیه التقریر المستفاد من صحیحة الحلبی عن أبی عبد الله علیه السلام: " أنه سئل عن الجوز لا نستطیع أن نعده، فیكال بمكیال  ثم یعد ما فیه، ثم یكال ما بقی على حساب ذلك العدد؟ قال: لا بأس به " .

فإن ظاهر السؤال اعتقاد السائل عدم جواز ذلك فی غیر حال الضرورة، ولم یردعه الإمام علیه السلام بالتنبیه على أن ذلك غیر مختص بصورة الاضطرار.

لكن التقریر غیر واضح، فلا تنهض الروایة لتخصیص العمومات، ولذا قوى فی الروضة الجواز مطلقا .

وأما كفایة الكیل فیه أصالة: فهو مشكل، لأنه لا یخرج عن المجازفة، والكیل لا یزید على المشاهدة.

وأما الوزن: فالظاهر كفایته، بل ظاهر قولهم فی السلم: " إنه لا یكفی العد فی المعدودات وإن جاز بیعها معجلا بالعد، بل لا بد من الوزن " : أنه لا خلاف فی أنه أضبط، وأنه یغنی عن العد.

فقولهم فی شروط العوضین : " إنه لا بد من العد فی المعدودات " محمول على أقل مراتب التقدیر.

لكنه ربما ینافی ذلك تعقیب بعضهم ذلك بقولهم: " ویكفی الوزن عن العد "، فإنه یوهم كونه الأصل فی الضبط، إلا أن یریدوا هنا الأصالة والفرعیة بحسب الضبط المتعارف، لا بحسب الحقیقة، فافهم.

بقی الكلام فی تعیین المناط فی كون الشئ مكیلا أو موزونا.

فقد قیل : إن الموجود فی كلام الأصحاب اعتبار الكیل والوزن فیما بیع بهما فی زمن الشارع، وحكم الباقی فی البلدان ما هو المتعارف فیها، فما كان مكیلا أو موزونا فی بلد یباع كذا، وإلا فلا .

وعن ظاهر مجمع البرهان وصریح الحدائق نسبته إلى الأصحاب .

آما چكی و اؤلچونون هر بیرینی او بیری‌نین یئرینه اصل كیمی و موتعارفی نظرده آلمادان، موقدّر ائدیلمه‌سینده، ظاهیر بودور كی اؤلچولن شئیی چكی ایله ساتماق جاییزدیر. «الریاض» كیتابیندا قئید اولوندوغو كیمی. چونكی بو عمل اؤلچولمه‌لینی خبرلرده و ایجماعلاردا نهی اولموش جزافلا ساتماق دئییل. چونكی چكی‌ اؤلچودن داها ضابیطه‌لیدیر. اؤلچولمه‌لی شئیلرین مالیّتی اؤلچویه ایرجاع وئرمه‌دن _اصل اولاراق_ چكی ایله بیلینر. نقل اولان _و آراشدیرماقلا تصدیقله‌نن_ مسأله، چكی‌نین اؤلچویه اساس اولماسیدیر. چكیدن اؤلچویه دؤنمك روخصت اوچوندور. (یعنی اساس چكیدیر بعضی یئرلرده اؤلچویه ایذن وئریلیب.) بو مسأله چكیلمه‌لیلرده اؤلچونون موتعارف اولدوغو یئرلری آراشدیران شخصه آیدیندیر. موختلیف یئرلرده موتعارف اولان اؤلچولرین میقدار باخیمیندان فرقلی اولماسی و اونلاردا یالنیز چكی‌نین معیار اولماسی، چكی‌نین اساس اولماسینا شهادت وئریر. چونكی چئشیتلی اؤلچولری موقاییسه ائتمگه واحید بیر اؤلچو یوخدور.

آما چكیلمه‌لی شئیی _اونون چكیسینی كشف ائتمك نظرده آلینمایاراق_ اؤلچو ایله ساتماق، ایشكاللیدیر. بلكه جاییز اولمادیغی‌دا اوزاق دئییل. اوّللر جناب ابن ادریسین «السرائر» كیتابیندان اؤیرندین كی چكی ایله ساتیلمالی شئی اؤلچو ایله ساتیلماز. بو مسأله‌ده ایختیلاف یوخدور. چكینی اؤلچو ایله ساتماق خالیص جزافدیر. چونكی موتعارف اولاراق اؤلچو ایله ساتیلمایانین مونضبیط قابی اولماز. نتیجه‌ده او عئیناً عالیملرین منع ائله‌دیگی تقدیر كیمی اولار: بو كاسا دولوسو و یا اووجومون دولوسو. چونكی اؤلچمك، چكیلمه‌لیلرده موشاهیده ایله اله گلن بیلگیدن آرتیق بیر شئی الده ائتدیرمز. بو اولدوغوموز مسأله‌ده (چكیلمه‌لینی اؤلچو ایله ساتماقدا) جاییزلیگه قاییل اولماق موشاهیده‌نی كیفایت بیلمك آنلامیندادیر.

سونرا، قئید ائتدیكلریمیزدن بللی اولدو كی چكیلمه‌لی موبایعه‌ده، آیری طرفه نا معلوم اولوب یالنیز بیر طرفین نزدینده معلوم اولورسا، بئله بیر موعامیله جاییز دئییل. مثلاً عراق اهلی‌ آراسیندا راییج اولان و اونلارادان باشقا اؤززلیكله عجملره تانینمایان «الحُقّة»، «الرطل» و «الوزنه» چكیلری كیمی.

چونكی بو آدلارین بیرینی قارشی طرفه دئییب مبیعی ترازویا قویماق و آدی بیلینن آما میقداری بللی اولمایان داشی اونون او بیری طرفینه قویماقلا، بیلمه‌ین اوچون موشاهیده‌سیندن آرتیق بیلگی وئرمه‌میش اولورسوز.

بونلار اؤلچو و چكی باره‌سینده دئدیكلریمیزین هامیسی ایدی.

وأما كفایة أحد التقدیرین عن الآخر أصالة من غیر ملاحظة التقدیر المتعارف ، فالظاهر جواز بیع المكیل  وزنا على المشهور، كما

عن الریاض ، لأن ذلك لیس من بیع المكیل مجازفة، المنهی عنه فیالأخبار  ومعقد الإجماعات، لأن الوزن أضبط من الكیل، ومقدار مالیة المكیلات معلوم به أصالة من دون إرجاع إلى الكیل.

والمحكی - المؤید بالتتبع -: أن

الوزن أصل للكیل،

وأن العدول إلى الكیل من باب الرخصة، وهذا معلوم لمن تتبع موارد تعارف الكیل فی الموزونات.

ویشهد لأصالة الوزن: أن المكاییل المتعارفة فی الأماكن المتفرقة - على اختلافها فی المقدار - لیس لها

مأخذ إلا الوزن،

إذ لیس هنا كیل واحد یقاس المكاییل علیه.

وأما كفایة الكیل فی الموزون  من دون ملاحظة كشفه عن الوزن، ففیه إشكال، بل لا یبعد عدم الجواز، وقد عرفت عن السرائر: أن ما یباع وزنا لا یباع كیلا بلا خلاف، فإن هذه مجازفة صرفة، إذ لیس الكیل فیما لم یتعارف فیه، وعاء منضبطا ، فهو بعینه ما منعوه من التقدیر بقصعة حاضرة أو مل ء الید ، فإن الكیل من حیث هو لا

یوجب فی الموزونات معرفة زائدة على ما یحصل بالمشاهدة، فالقول بالجواز فیما نحن فیه مرجعه إلى كفایة المشاهدة.

ثم إنه قد علم مما ذكرنا: أنه لو وقعت

معاملة الموزون بعنوان معلوم عند أحد المتبایعین

دون الآخر - كالحقة والرطل والوزنة باصطلاح أهل العراق، الذی لا یعرفه غیرهم، خصوصا الأعاجم - غیر جائز، لأن مجرد ذكر أحد هذه العنوانات علیه وجعله فی المیزان، ووضع صخرة مجهولة المقدار معلومة الاسم فی مقابله، لا یوجبللجاهل معرفة زائدة على ما یحصل بالمشاهدة.

هذا كله فی المكیل والموزون.

یوخاریداكی روایتده چتینلیگه موقیّد ائتمه‌سینی، سوآل اولان شئیین اكثراً چتین اولماسیندان _یوز تولوق یاغین چكمه‌سی‌نین چتین اولماسیندان_ ایستینباط ائدیب. گیزلی دئییل كی بو چوخونلوق  تسلیم اولساق كی اكثراً چتین اولار، بیر طرزده‌كی بو غلبه ایمام بویوران عمومین (:عئیبی یوخدور)  تفصیللندیرمه‌نین تركینه ضرر وورا، وئریلن حؤكم موقدّر ائتمه‌نین عموماتی ایله ضیدّ اولان زامان، باعیث اولار ضرورته كیفایتلنمگی واجیب ائدك. و البته گؤردون كی موقدّر اولمایان طرزی طریق قرار وئرمك موقدّر طرزین اؤزو ساییلیر و جزاف دئییل. (اگر قبول ائتسك كی بو اكثراً چتین اولماق، عمومین تفصیللندیرمه‌ تركی‌نین قارشیسینی آلماق ایسته‌ییرسه او زامان مووفّق اولار كی مثلاً چكینی اؤلچو ایله ساتاندا اونو اصل توتاق و دلیل و طریق ائتمه‌یك. طریق ائتسك بو عئیناً اؤزو اولور. قایدا ضیدّینه ده دئییل كی یالنیز چتین اولان زامانلارا كیفایتله‌نك.)

بلی من دئیَن ایطلاقین، یاخیندا گله‌جك قوز روایتیندن ایستیفاده اولان تقریرله ضیدّیّتی وار.

آما تفاووت موسامیحه ائدیلمه‌لی اولمازسا، یئنه ظاهیر اولان اونون جاییزلیگیدیر. بو اساسدا كی موقدّر ائتمك، اونون میقدارینی بللی ائتمگه نیشانه ساییلان زامان، موقدّر اولان طرزین میقدارینی آشكارلاندیریر. چونكی بو دا جزاف دئییل. بو مسأله بونا بنزیر كی ساتیجی مبیعین میقداریندان خبر وئریر. موسامیحه‌ اولنمایان میقداردا دا ناقیص اولدوغو تقدیرده موشتری‌نین فسخ ائتمه خیاری وار.

[سن كی دئییرسن ساتیجی‌نین خبر وئرمه‌سیله آلماق اولار و نهایتاً خیار حاقّی وار، مگر] بو بابین اوّلینده حلبی‌نین صحیحه روایتینده قئید اولمادی كی ایكی طرفین بیری او بیری‌نین اؤلچوسو ایله ساتماقدان منع اولور؟ و البته اونون ویجهه‌لنمه‌سینی گؤردون [كی دئدیم او ائله یئرلری دئییر كی ساتیجی‌نین سؤزونه اینانمایاسان و آز-چوخ اولماغی نظرده آلیب آلاسان. یوخسا ساتیجی‌ خبر وئرن میقدارا ایناناراق آلسان ایشكالی یوخدور.]

بونلار هامیسی موتعارف اولمایانی، موتعارف اولان اوچون طریق و دلیل قرار وئرك.

والتقیید بالتعذر لعله استنبطه من الغالب فی مورد السؤال، وهو تعذر

وزن مائة راویة من الزیت، ولا یخفى أن هذه العلة  - لو سلمت على وجه یقدح فی عموم ترك الاستفصال - إنما یجب الاقتصار على موردها لو كان الحكم مخالفا لعمومات وجوب التقدیر، وقد عرفت أن هذا فی الحقیقة تقدیر ولیس بجزاف.

نعم، ربما ینافی ذلك التقریر المستفاد من الصحیحة الآتیة فی بیع الجوز، كما سیجئ .

وأما لو كان التفاوت مما لا یتسامح فیه، فالظاهر أیضا الجواز مع البناء على ذلك المقدارالمستكشف من التقدیر إذا كان ذلك التقدیر أمارة على ذلك المقدار، لأن ذلك أیضا خارج عن الجزاف، فیكون نظیر إخبار البائع بالكیل.

ویتخیر المشتری لو نقص.

وما تقدم من صحیحة الحلبی فی أول الباب من المنع عن شراء أحد العدلین بكیل أحدهما قد عرفت توجیهه هناك .

هذا كله مع جعل التقدیر الغیر المتعارف أمارة على المتعارف.

بو مقامدا دئییلمه‌سی گرَكَن سؤزلر:

بیر دفعه: ایكی موقدّر اولونمالیلارین هر بیری‌نین او بیری‌نین یئرینه ایشلنمه‌سی (چكی، اؤلچو یئرینه و اؤلچو، چكی یئرینه). بئله كی او، موقدّر اولان شئی اوچون دلیل اولسون. یعنی چكیلمه‌لی‌نین چكیسی اؤلچمكله آشكار اولونا و عكسینه. (مثلاً بیر توربا اولماق اوچ باتمان ائتمه‌سینه دلیل اولا.)

بیر دفعه‌ده: اؤزونده موتعارف اولان طرزی نظرده آلمادان موتعارف اولمایان طرز بیر باشا و اصالتاً اوندا كیفایت ائده. (چكیلمه‌‌لی شئیی اؤلچو ایله ساتاسان آما اؤلچونو چكی‌یه دلیل ائتمه‌یه‌سن. یعنی مثلاً دئمه‌یه‌سن: اوچ قاب ائله‌دی بس بیر كیلو اولار.)

آما بیرینجیسینده (موتعارف اولامایان طرز، موتعارف اولانا دلیل اولاندا) بعضاً مؤحتمل تفاووت عادتا موسامیحه ائدیلمه‌لی اولار بعضاً ده اونونلا موساحیمه ائدیله‌مز. (مثلاً بیر توربا، اوچ باتماندان بیر آز اویان بویان اولورسا گؤز یومماق اولار آما تفاووت چوخ اولورسا گؤز یومماق اولماز.) آما ظاهیر بیرینجیسی‌نین جاییزلیگیدیر. (طرزلر بیر-بیرینه دلیل اولسون و موسامیحه ائدیلمه‌لی اولسون.) اؤزللیكده اؤز طرزی ایله حسابلاماق چتین اولدوغو تقدیرده. چونكی  بو طرز حقیقتده اوندا موتعارف اولان طرزدن كنار دئییل. ایشین نهایتی بودور كی آیری طرز، موتعارف طرز اوچون دلیل و طریق اولوب.

«عبدالملك بن عمرو»ین روایتی بونو (موتعارف اولمایان طرز، موتعارف اولان طرزه دلیل و طریق اولورسا ایشكالی یوخدور) تصدیقله‌ییر. دئییر ابی عبدالله ایمام صادقه (ع) دئدیم: «یوز تولوق یاغ آلیرام. بیر ایكی تولوغا اعتیراض ائدیب او ایكی عددی چكیرم. سونرا گئریده قالانی اونون معیاری ایله آلیرام». بویوردو: «عئیبی یوخدور».

علامه «التذكرة» كیتابیندا چكی ایله ساتیلان آما چكیلمه‌سی چتین اولان شئیلرده بیر عددی‌نین چكیلیب گئریده قالانینی اونون نیسبتی ایله ساتماسی مسأله‌سینده، بو روایته ایستیناد ائدیب. روایتی آشاغیداكی سؤزونه ردیف ائدیب: «چونكی بو تقدیرده طلب اولونان _علم_ الده ائدیلیر». (مثلاً اؤلچو ایله نئچه كیلو اولماسی بللی اولونور و بیز اونا علم تاپیریق.) علامه‌نین ایكینجی ایستیدلالی (علم الده ائدیلیر.) بو حؤكمون، چتین اولان وضعیّتلره مخصوص اولمادیغینا دلالت ائدیر.

فالذی ینبغی أن یقال: إن الكلام تارة فی كفایة كل منالتقدیرین فی المقدر بالآخر من حیث جعله دلیلا على التقدیر المعتبر فیه، بأن یستكشف من الكیل وزن الموزون وبالعكس.

وتارة فی كفایته فیه أصلا من غیر ملاحظة تقدیره المتعارف.

أما الأول، فقد یكون التفاوت المحتمل مما یتسامح فیه عادة، وقد یكون مما لا یتسامح فیه: أما الأول، فالظاهر جوازه، خصوصا مع تعسر تقدیره بما یتعارففیه، لأن ذلك غیر خارج فی الحقیقة عن تقدیره مما یتعارف فیه، غایة ما فی الباب أن یجعل التقدیر الآخر طریقا إلیه.

ویؤیده روایة عبد الملك بن عمرو، قال: " قلت لأبی عبد الله علیه السلام: أشتری مائة راویة من زیت، فأعترض  راویة أو اثنتین فأزنهما ، ثم آخذ سائره على قدر ذلك.

قال: لا بأس " .

استدل بها فی التذكرة على جواز بیع الموزون عند تعذر وزنه بوزن واحد من المتعدد ونسبة الباقی إلیه، وأردفه بقوله: ولأنه یحصل المطلوب وهو العلم .

واستدلاله الثانی یدل على عدم اختصاص الحكم بصورة التعذر،

اؤلچو، چكی و سایی‌نین مبیعده _هر شئیین اؤزونه اویغونوندا_تقدیر اولماسی‌نین معیاری، شخصی غرر اولورسا نتیجه‌ده اونلارین هر بیری‌نین اؤزونه اویغون اولمایانینی دا تقدیر ائتمك اولار. (مثلاً سایی تقدیر اولونمالی شئیی چكی ایله ساتاسان و ساییر.) غرر اونونلا آرادان قالدیریلدیغی تقدیرده. بلكه هئچ بیرینی (چكی، اؤلچو و سایی) تقدیر ائتمه‌دن مبیعی موشاهیده یولو ایله ساتماق اولار.

لاكین بو ساحه‌ده قئید اولان خبرلرین ظاهیری، شخصی غرری مولاحیظه ائتمه‌دن اونلارین تقدیرینی مؤعتبر ساییب. (نؤوعی غرر معیاردیر.) مونازیعه‌یه سبب اولان غرر بابینی باغلاماق حیكمتینه گؤره. موعامیله‌لرین چوخوندا ایكی طرفین موعامیله زامانی فعلی راضی‌لیغیندان علاوه، بعضی خصوصیّتلرین اعتیباری ایله او غرری رفع ائتمك طلب اولونوب.

بئلنچی اولدوغوندا (نؤوعی غرر معیار اولاندا) سؤز و اعتیراض بعضی موقدّراتی، موتعارف اولمایان شئیلرده تقدیر ائتمه‌سیندن گئدیر.

دئییریك: عالیملر اؤلچولن شئیی چكی ایله ساتماقدا و اونون عكسی‌نین جاییزلیگینده و غیری جاییزلیگینده ایختیلافلی اولوبلار. اوچ قووللا.

اوچونجوسو: اؤلچولن شئیی چكی ایله ساتماق اولار آما عكسینه اولماز. چونكی چكی اؤلچونون اساسیدیر و داها ضابیطه‌لیدیر. بودو بوندان غیری دئییل كی اؤلچویه راحاتلیق اوچون اوز گتیریلیب. «الدروس» كیتابیندان نقل اولونانا اساساً سَلَم بئیعینده موطلق اولاراق جاییزدیر. (هم اؤلچولنی چكی ایله ساتماق اولار و هم چكیلنی اؤلچو ایله ساتماق اولار.) بئله دئییر: «سَلَم بئیعینده اؤلچولنی چكی ایله و یا چكیلنی اؤلچو ایله آلیرسا صحیحدیر. وهبین ایمام صادقدن (ع) ائتدیگی روایت اساسیندا».

[شئیخ انصاری دئییر:] ائله بیل شهیدین بو روایتدن نظرده توتدوغو آشاغیداكی روایتدیر: وهب، جعفردن او دا آتاسیندان او دا حضرت علی‌دن (ع). حضرت علی (ع) بویوردو: «سَلَف بئیعینده چكیلن شئیی وئریب اؤلچولن شئی آلماق و اؤلچولن شئیی وئریب چكیلن شئی آلماغین عئیبی یوخدور».

بو روایتین سندی‌ده قصورلودور دلالتی‌ده.[سندی، وهبدن نقل اولدوغونا گؤره و دلالتی] بونا گؤره كی روایتین ظاهیری چكیلن ثمنی وئریب اؤلچولن مبیعین آلماق و اونو عكسینی جاییز بیلیر. اوندا بئله تقدیر اولماییب كی اؤندن ساتیلان مبیعین اؤلچولنی چكی ایله ساتیلماسی و یا عكسینه ساتیلماسی جاییز اولسون. شئیخ طوسی‌نین بو روایتی زئیتونو ثمن كیمی یاغا وئریلمه‌سی بابیندا گتیرمه‌سی منیم بو سؤزومو تصدیق ائدیر. (زئیتون وئره‌سن و یاغ آلاسان)

مسألة لو قلنا بأن المناط فی اعتبار تقدیر المبیع فی المكیل والموزون والمعدود بما یتعارف التقدیر به هو حصول الغرر الشخصی، فلا إشكال فی جواز تقدیر كل منها بغیر ما یتعارف تقدیره به إذا انتفى الغرر بذلك، بل فی كفایة المشاهدة فیها من غیر تقدیر أصلا.

لكن تقدم: أن ظاهر الأخبار الواردة فی هذا الباب اعتبار التقدیر من غیر ملاحظة الغرر الشخصی، لحكمة سد باب الغرر المؤدی إلى التنازع، المقصود رفعه من اعتبار بعض الخصوصیات فی أكثر المعاملات زیادة على التراضی الفعلی حال المعاملة.

وحینئذ فیقع الكلام والإشكال فی تقدیر بعض المقدرات بغیر ما تعارف فیه، فنقول: اختلفوا فی جواز بیع المكیل وزنا وبالعكس وعدمه  على أقوال،

ثالثها: جواز المكیل  وزنا ، دون العكس، لأن الوزن أصل الكیل وأضبط، وإنما عدل إلیه فی المكیلات تسهیلا.

فالمحكی عن الدروس فی السلم جوازه مطلقا، حیث قال: ولو أسلم فی المكیل وزنا وبالعكس فالوجه الصحة، لروایة وهب عن الصادق علیه السلام ، وكأنه أشار بها إلى روایة وهب، عن جعفر، عن أبیه، عن علی صلوات الله علیهم، قال: " لا بأس بسلف  ما یوزن فیما یكال، وما یكال فیما یوزن " .

ولا یخفى قصور الروایة سندا ب‍ " وهب "، ودلالة بأن الظاهر منها جواز إسلاف الموزون فی المكیل وبالعكس، لا جواز تقدیر المسلم فیه المكیل بالوزن وبالعكس، ویعضده ذكر الشیخ للروایة فی باب إسلاف الزیت فی السمن

 جماعتین چوخونون دیرهم-دینارلا موعامیله ائدیب آما چكی‌لرینی بیلمه‌دیكلری، بونو تصدیق ائدیر. بلی جماعت اونلارین وضع اولدوقلاری چكیدن ناقیص اولمادیقلارینی مؤعتبر بیلیرلر. (اونلاری دوز فرض ائدیرلر.) بو جهتدن كی چكیسی آز-چوخ اولورسا قیمتی‌ده آز-چوخ اولار. نتیجه‌ده  اونلارین ناقیص اولماسی عئیب حسابلانار. بونا گؤره ناقیص دیرهم-دیناری وئرمك اولماز چونكی غِشّ و خیانت ساییلار. (دَیرسیز شئیی دَیرلی شئیله قاتماق مثلاً سوته سو قاتماق)

دیرهم-دیناردا نظرده توتولان چكیدن یونگول اوماماغینی مؤعتبر ائتمكدن، دیرهم و دینارین فرقی قارا پول و اوخشاریندان بللی ائدر. چونكی او پوللاردا (قارا پوللاردا) چكی‌نین آزلیغی اونلارین قیمتینده تأثیری یوخدور اونا گؤره ناقیص اولدوغونو بیله‌رك وئریلسه‌لر ده غِشّ و خیانت ساییلماز.

بیز فرقدن قئید ائتدیكلریمیز شئیلره (دیرهم-دینار ایله قارا پول آراسیندا فرق وار. دیرهم-دینار اولاجاغی چكیدن یونگول اولمامالیدیر آما قارا پول بیر آز، آز دا اولورسا موشكولو یوخدور.) ابن رحمانین صحیحه‌سینده ایشاره اولوب: دئییر ابی عبدالله ایمام صادقه (ع) دئدیم: « دیرهمله بیر شئی آلیرام. بیر ایكی حبه (حبه=ایكی آرپا آغیرلیغی) یونگول دیرهم وئریرم». ایمام بویوردو: «جاییز دئییل یوخسا اونو آیدینلاداسان». سونرا بویوردو: « یوخسا اهمیّتسیز دیرهملردن اولموش اولا كی بیزلرده عددله ساییلار». (أوضاحیّه: اهمیتسیز)

بالجومله، مبیعین چكی و اؤلچوسونون بیلینمه‌سی‌نین واجیبلیك حؤكومونو، شخصی غرره دایاندیرماق مقصده اویغون گلیر. آما بو، چوخ یئرده عالیملرین سؤزلری‌نین ظاهیرینه ضیدّ گلیر.

سونرا، ساییلمالی‌نین حؤكمو ده _سایی‌نین اوندا بیلینمه‌سی‌نین واجیبلیگینده،_ ظاهیرده ایختیلافسیز اولاراق همان چكیلمه‌لی و اؤلچولمه‌لی‌نین حؤكمودور. ایمامین سونرا گله‌جك روایتده‌كی سؤزو بونا ایشاره بلكه دلالت ائلیر. او روایتده ایمام، سایماسی چتین اولان ساییلمالی‌نین اؤلچولمه‌سینی جاییز بیلیب.

جناب محقق اردبیلی‌دن نقل اولونانا اساساً او بو مسأله‌یه اعتیراض ائدیب. بلكه اونو منع ائتمگه مئییل گؤستریب. ساییلمالینی‌نین‌ ساتماسینی موشاهیده ایله ده جاییز بیلیب. آما سونرا گله‌جك «قوز» روایتی اونو ردّ ائدیر.

ساییلمالیلار دئیَنده مالیّتلیری عددله تانینان شئیلر، نظرده توتولور. قوز و یومورتا كیمی. قویون، آت و پالتارین عكسینه. (مالیّتی عددله ساییلان یعنی قیمتی عدد حسابی اولسون.) علامه‌ قارپیز و بادیمجانی‌دا ساییلمالیلاردان حسابلاییب. علامه «القواعد» كیتابیندا سَلَم بئیعین شرطلرینده دئییب: «قارپیز، بادیمجان و نار كیمی ساییلمالی شئیلرین سَلَم بئیعینده و اونون صحیحلیگینده، سایی بیلیندیرمك كیفایت ائله‌مز و چكی‌نین بللی اولونماسی لابودّدور. غیری سَلَم بئیعده سایماغین كیفایت ائتمه‌سی موشاهیده اولونماسینا گؤره‌دیر». بیتدی

علامه «التذكره» كیتابیندا قارپیز و ناردا تازا اولدوغو زامان ریبانین اولماماسینی تصریح ائدیب. چونكی اوندا چكی‌ مؤعتبر دئییل. آما قورویاندا مؤعتبر اولار. بلكه اوندان (علامه‌نین سؤزوندن) خیار، شافتالی و اریكین چكیلمه‌ین اولدوقلاری ظاهیر اولور.

هر بیرینده دوشونمك یئری وار چونكی چكیلمه‌سه غرر یارانماق احتیمالی وار.

نتیجه‌ده قئید اولانلارین (علامه‌نین سایدیقلاریندا) مالیّتلری، عؤرفاً چكی‌ ایله‌دیر سایی ایله یوخ. قوز و یومورتادا اولدوغو كیمی.

ویؤید ذلك جریان سیرة الناس على المعاملة بها من دون معرفة الأغلب  بوزنها.

نعم، یعتبرون فیها عدم نقصها عن وزنها المقرر فی وضعها من حیث تفاوت قیمتها بذلك، فالنقص فیها عندهم بمنزلة العیب، ومن هنا لا یجوز إعطاء الناقص منها، لكونه غشا وخیانة.

وبهذا یمتاز الدرهم والدینار عن الفلوس السود وشبهها حیث إن نقصان الوزن لا یؤثر فی قیمتها، فلا بأس بإعطاء ما یعلم نقصه.

وإلى ما ذكرنا من الفرق اشیر فی صحیحة ابن عبد الرحمن ، قال: " قلت لأبی عبد الله علیه السلام: أشتری الشئ بالدراهم فاعطی الناقص الحبة والحبتین؟ قال: لا، حتى تبینه.

ثم قال: إلا أن تكون نحو  هذه الدراهم الأوضاحیة  التی تكون عندنا عددا ".

وبالجملة، فإناطة الحكم بوجوب معرفة وزن المبیع وكیله مدار الغرر الشخصی قریب فی الغایة، إلا أن الظاهر كونه مخالفا لكلمات الأصحاب فی موارد كثیرة.

ثم إن الحكم فی المعدود ووجوب معرفة العدد فیه، حكم المكیل والموزون، بلا خلاف ظاهر.

ویشیر إلیه، بل یدل علیه: تقریر الإمام علیه السلام فی الروایة الآتیة المصرحة بتجویز الكیل فی المعدود المتعذر عده.

ویظهر من المحكی عن المحقق الأردبیلی المناقشة فی ذلك، بل المیل إلى منعه وجواز بیع المعدود مشاهدة ، ویرده روایة الجوز الآتیة .

والمراد بالمعدودات:

ما یعرف مقدار مالیتها بأعدادها، كالجوز والبیض، بخلاف مثل الشاة والفرس والثوب.

وعد العلامة البطیخ والباذنجان فی المعدودات، حیث قال فی شروط السلم من القواعد: ولا یكفی  العد فی المعدودات، بل لا بد من الوزن فی البطیخ والباذنجان والرمان، وإنما اكتفى بعدها فی البیع

للمعاینة، انتهى

وقد صرح فی التذكرة بعدم الربا فی البطیخ والرمان إذا كان رطبا، لعدم الوزن، وثبوته مع الجفاف ، بل یظهر منه كون القثاء والخوخ والمشمش أیضا غیر موزونة.

وكل ذلك محل تأمل، لحصول الغرر أحیانا بعدم الوزن.

فالظاهر أن تقدیر المال عرفا فی المذكورات بالوزن لا بالعدد، كما فی الجوز والبیض.

اوزاق اولمایان احتیمال‌دا وار كی ایماملارین سؤزلری مخصوصاً قئید اولان خبرلر، چوخونلوغو نظرده توتسون. (اكثراً چكی و اؤلچوسوز اولان یئرلرده غرر رفع اولماز.) چوخونلوق‌دا او یئرلردیر كی ایكی عوَضین میقدارلاری جهتدن یارانان غررین رفعی، تقدیره (چكی و اؤلچویه) دایانسین. نتیجه‌ده چكی و اؤلچو اولمادان غرر رفع اولورسا كیفایت ائلر و چكمك و یا اؤلچمك احتیاج اولماز. آشاغیداكی نمونه‌لرده اولدوغو كیمی:

1. یوخاریدا قئید اولان فرض. (بیر شئیین میقداریندا همن قیمتده اولان _اؤز جینسیندن و یا آیری جینسدن_ آیری بیر شئی موعامیله ائتمك. مثلاً بیر آز بوغدا وئریب همن آغیرلیقدا و همن قیمتده اولان آیری بیر شئی آلماق.)

2. موعامیله‌نین ایكی طرفی‌نین (ساتیجی و موشتری) دوغرو چیخماماغی چوخ نادیر اولان گوجلو میقدار حدسلری.

3. مبیع مقداری، عؤرفاً اؤلچولوب چكیلمز قدر آز اولدوغوندا. نئجه‌ كی بیر احتیاجی قارشیلاماغا بیر چیمدیك یاغ آلماق اوچون قارا پول اؤده‌نیلر. (او قدر آزدیر كی چكمك احتیاج دئییل.)

بونلارین تایلاریندا اؤلچمك واجیب اولماز. بو موعامیله، تخمین اساسیندا راضی اولدوقلارینا جاییز اولار.

بیر شئیین اؤلچولمه‌لی و چكیلمه‌لی اولدوغو ایله، اوندا چكی‌نین و اؤلچونون مؤعتبر اولماماسی آراسیندا مونافات یوخدور. اونون آزلیغینا گؤره مثلاً ایكی اوچ عدد بوغدا. و یا چوخلوغونا گؤره مثلاً قالین دمیر تیكه‌سی. «القواعد» و اونون شرحی و حاشیه‌سینده اونا ایشاره اولدوغو كیمی.

قئید ائتدیگیمیزدن (شخصی غررین معیار اولمادیغیندان) چاپ اولموش قارا پوللارین چكیسینی بیلمگی مؤعتبر اولماماسی آیدینلاشیر. هرچند چكیلیمه‌لی شئیلردن ساییلیر. (گوموش چكیلمه‌لدیر.) ائله بونا گؤره علامه «التذكره» كیتابیندا گوموشده ریبا اولماسینی تصریح ائدیب. آما اونلار ثمن اولدوقلاری زامان ساییلمالی (معدود) حسابا گلیرلر. چونكی اونلارین مالیّتلری‌نین بیلمگی چكیلری‌نین بیلمگیندن آسیلی دئییل. بو، چكی مؤعتبر اولمایان چكیلمه‌لیلرده آز-چوخ (كثیر-قلیل) كیمیدیر. (بایاق دئدیگیمیز یاغ و دمیر.) هابئله بو دؤورده (شئیخ انصاری دؤورو) بغداددا راییج اولان میس و گوموش قاریشیغیندان قایریلمیش قارا پول اوخشارلاریندا (شبه‌الفلوس) چكمك لازیم دئیل. خالیص دیرهم و دینار دا بئله‌دیرلر. اونلارین (خالیص دیرهم و دینارین) ایجماع اولاراق ریبالی اولماسی و چكیلمه‌لی اولمالارینا رغماً ایكی عوَضدن بیری اولوب، چكیلیری‌نین بیلنمه‌مه‌سی‌نین عئیبی یوخدور. چونكی اوندا اصلا غرر یارانمیر. (بئله موعامیله‌ده اونلارین چكیسی‌ حساب دئییل بلكه ساییسی حسابدیر.)

ویحتمل غیر بعید حمل الاطلاقات سیما الأخبار على المورد الغالب، وهو ما كان رفع الغرر من حیث مقدار العوضین موقوفا على التقدیر، فلو فرض اندفاع الغرر بغیر التقدیر كفى، كما فی الفرض المزبور، وكما إذا كان للمتبائعین حدس قوی بالمقدار نادر التخلف عن الواقع، وكما إذا كان المبیع قلیلا لم یتعارف وضع  المیزان لمثله، كما لو دفع فلسا وأراد به دهنا لحاجة، فإن المیزان لم یوضع لمثله، فیجوز بما تراضیا علیه من التخمین.

ولا منافاة بین كون الشئ من جنس المكیل والموزون، وعدم

دخول الكیل والوزن فیه، لقلته كالحبتین والثلاثة من الحنطة، أو لكثرته كزبرة الحدید، كما نبه علیه فی القواعد  وشرحها وحاشیتها .

ومما ذكرنا یتجه عدم اعتبار العلم بوزن الفلوس المسكوكة، فإنها وإن كانت من الموزون - ولذا صرح فی التذكرة بوقوع الربا فیها  - إلا أنها عند وقوعها ثمنا حكمها كالمعدود فی أن معرفة مقدار مالیتها لا تتوقف على وزنها، فهی كالقلیل والكثیر من الموزون الذی لا یدخله الوزن .

وكذا شبه الفلوس من المسكوكات المركبة من النحاس والفضةكأكثر نقود بغداد فی هذا الزمان.

وكذا الدرهم والدینار الخالصان ، فإنها  وإن كانت من الموزون ویدخل فیها الربا إجماعا، إلا أن ذلك

لا ینافی جواز  جعلها عوضا من دون معرفة بوزنها، لعدم غرر فی ذلك أصلا.

[بو ساحه‌ده بیر آیری روایت وار.] ابّان، محمد بن حمراندان نقل ائدیر ابی عبدالله‌دان (ع) سوروشدوم: «طعام آلمیشیق، ساتیجی بئله گومان ائلیر اونو اؤلچوب. بیز ده قبول ائدیب اونون دئدیگی اساسدا آلدیق». ایمام بویوردو: «عئیبی یوخدور». دئدیم: «من‌ده اؤلچمه‌میش ساتا بیلرم؟». بویوردو: «سن اونو اؤلچمه‌میش ساتما». بو روایت بونا دلالت ائلیر كی بایع اؤلچوسوندن خبر وئریب موشتری اونو تصدیق ائله‌مه‌سه اؤلچمه‌میش ساتماق صحیح اولماز.

[بو ساحه‌ده بیر آیری روایت وار.] «ابی العطارد»دون روایتی‌نین مفهومو. روایت بئله‌دیر: دئدیم: «[آنباردان] بیر «كُر» و ایكی «كُر» (هر كور 1200 رئتل اولار.) میقداریندا چیخاردیرام. موشتری گلیب دئییر: « اؤلچودویون اساسدا اونو منه وئر». ایمام بویوردو: «سنی امین تانیسا عئیبی یوخدور». (بو روایتین آنلامی بودور: سنین اؤلچدویونه اینانماسا بئیع صحیح اولماز هله قالسین كی اؤلچمیه‌سن.)

[بو ساحه‌ده بیر آیری روایت وار.] «ابن بُكِیرین» مورسله‌سی بیر كیشیدن. ابا عبدالله‌دان (ع)  سوروشدوم: «بیر شخص آلچی (گچ) آلیر بیر آزین اؤلچور و گئریده قالانین اؤلچوسوز آلیر». ایمام بویوردو: « یا گرك هامیسینی ساتیجی‌نین تصدیقی ایله آلسین یا گرك هامیسینی اؤلچسون». ایمامین بعضیلندیرمه‌دن منع ائتمه‌سیندن اونون ایرشادی اولماسی آشكار اولور. بو منع ائتمك بونا حمل اولور كی ساتیجینی تصدیق ائدیرسنسه بعضیسینی اؤلچمك زحمتی لازیم دئییل. آما اونو تصدیق ائتمیرسنسه بعضیسی‌نین اؤلچمه‌سی كیفایت ائله‌مز.

بو روایت، مبیعین ایستیفاءسینا دا (بئیعدن سونرا مبیعی قبض ائتمك) حمل اولا بیلر. (اؤلچوسو تصدیق ائدیلیب و بئیع صحیحدیر آما تحویل زامانی بیر آزین‌دا اؤلچوب گئریده قالانینی دئییر همن میقداردادیر.)

وروایة أبان،

عن محمد بن حمران، قال: " قلت لأبی عبد الله علیه السلام: اشترینا طعاما، فزعم صاحبه أنه كاله، فصدقناه وأخذناه بكیله؟ قال: لا بأس.

قلت: أیجوز أن أبیعه كما اشتریته بغیر كیل؟ قال: أما أنت فلا تبعه حتى تكیله "، دلت على عدم جواز البیع بغیر كیل، إلا إذا أخبره البائع فصدقه.

وفحوى مفهوم

روایة أبی العطارد،

وفیها: " قلت: فاخرج الكر والكرین، فیقول الرجل: أعطنیه بكیلك، فقال: إذا ائتمنك فلا بأس به " .

ومرسلة ابن بكیر

عن رجل: " سأل  أبا عبد الله علیه السلام عن الرجل یشتری الجص، فیكیل بعضه ویأخذ البقیة بغیر كیل، فقال: إما أن یأخذ كله بتصدیقه، وإما أن یكیله كله " .

فإن المنع من التبعیض المستفاد منه إرشادی محمول على أنه إن صدقه فلا حاجة إلى كلفة كیل البعض، وإلا فلا یجزئ كیل البعض.

ویحتمل الروایة الحمل على استیفاء المبیع بعد الاشتراء.

آما [ایمامین] ساتیجی‌نین تصدیق ائدیلمه‌مه‌سی [باره‌ده‌كی سؤزو] بئله یوروملانیر: مبیع ساتین آلینا، ایستر دئدیگیندن آز اولا ایستر چوخ اولا، اؤزللیكله ساتیجی‌نین دوز دانیشماسینا آرخایین اولونمادیغی تقدیرده. [ایمامین سؤزو] ساتیجی‌نین دئدیگی میقداردان آرخایین اولاراق ساتین آلینان مقامی احتیوا ائتمیر. ساتیجی‌نین دئدیگی میقدار اساسدا و اونا ایناناراق آلینسا جزاف ساییلماز.

علامه «التذكرة» كیتابیندا دئییب: «ساتیجی مبیعین اؤلچوسونو موشتری‌یه خبر وئره و او اساسدا ساتا، بیزجه صحیحدیر».

یئنه علامه «التحریر» كیتابیندا دئییب: «مبیعین اؤلچوسوندن مشتری‌یه خبر وئریب بیر قیمته ساتا آما آز و  چوخ اولدوغو بللی اولمایا (موشتری اونون سؤزونه اعتیبار ائتمه‌یه) جاییز اولماز. (ایمام بو صورتین جاییز اولمادیغینی دئییب.)

[بایاقكی روایتده] بو بئیعه وئریلن كراهت نیسبتی، راییج اولان آنلامدا دئییل كی باطیللیگه دلالت ائدن «صلاح دئییل» و «صحیح دئییل» ایله ضیدّیَتی اولسون. (كراهت بوردا قدیم معناسی یعنی حرام آنلامیندا گلیب.)

[بو ساحه‌ده بیر آیری روایت وار.] ابن محبوب زرعه‌دن او دا سماعه‌دن نقل ائدن صحیحه ‌روایتده گلیب: ایمامدان طعام و اؤلچولوب و چكیلن شئیلری، اؤلچو-چكیسیز آلماق باره‌ده سوروشدوم. ایمام بویوردو: «اوّلجه‌دن چكیلن و یا اؤلچولن طعامی مورابیحه بابیندان اوندان اؤلچوسوز و یا چكیسیز آلسان، اوّلكی موشتری اونو چكدی و یا اؤلچو ایله آلدیغی تقدیرده، قورخوسو یوخدور. و سن بئیع زامانی بئله دییه‌سن: سنینله مورابیحه ائله‌دیم و سن دئیَن چكی و یا اؤلچویه راضی‌یام».

بو روایتین دلالتی بیرینجی‌سیندن داها آیدیندیر.

وأما الحكم بعدم تصدیق البائع فمحمول على شرائه سواء زاد أو نقص، خصوصا إذا لم یطمئن بتصدیقه، لا شرائه على أنه القدر المعین الذی أخبر به البائع، فإن هذا لا یصدق علیه الجزاف.

قال فی التذكرة: لو أخبره البائع بكیله ثم باعه بذلك الكیل، صح عندنا .

وقال فی التحریر: لو أعلمه بالكیل، فباعه بثمن، سواء زاد أو نقص، لم یجز.

وأما نسبة الكراهة إلى هذا البیع، فلیس فیه ظهور فی المعنى المصطلح یعارض ظهور " لا یصلح " و " لا یصح " فی الفساد.

وفی الصحیح عن ابن محبوب، عن زرعة، عن سماعة، قال: " سألته عن شراء الطعام وما یكال و  یوزن،  بغیر كیل ولا وزن؟ فقال: أما أن تأتی رجلا فی طعام قد كیل أو  وزن تشتری منه مرابحة، فلا بأس إن اشتریته منه ولم تكله ولم تزنه، إذا أخذه المشتری الأول بكیل أو وزن وقلت له عند البیع: إنی اربحك كذا وكذا.

ودلالتها أوضح من الاولى.

محقق اردبیلی‌نین بو صحیحه روایته ایكی اعتیراضی وار: بو روایت خولاصه و موجملدیر: هاردان بیلك ایمامین نظرده توتدوغو بو ایكی احتیمالین هانسیدیر: 1. احتیمالی وار بونو نظرده توتا: دونیادا جزافلا ساتیلان شئیلرده سن اؤلچو آدی گتیردیگینه گؤره اؤلچو ایله آلمالیسان. 2. احتیمالی‌دا وار عؤرفده و عادتده اؤلچولن شئیلری نظرده توتا.

ایمامین سؤزو عمومی دئییل. ایكینجی اولسا سیز دئیَندیر. آما بیرینجینی نظرده توتورسا سیز دئیَن دئییل.

ایكینجی اعتیراض‌دا بودور: بو روایت، مشهورون حؤكمونون عكسینی احتیوا ائدیر. مشهور دئییر: ساتیجینی تصدیق ائله‌مه‌لیسن آما بو روایت دئییر اونو تصدیق ائله‌مه‌مه‌لیسن.

محقق اردبیلی‌نین بو اعتیراضی‌نین ویجهه‌سی یوخدور. چونكی ایمامین بو سؤزونون: « سمیت فیه كیلا»  ظاهیری اؤلچو نظرده توتولان شئیلر‌دیر. بو عیبارت بو طعامین عادتاً اؤلچو ایله ساتیلماسینا كینایه‌دیر.

یوخسا بیزه اعتیراض اولاراق بئله دئییله كی: طعامین «فیلان جور اولماسی (اؤلچو ایله ساتیلسین)» ایله تصویرلنمه‌سی [احتیرازی تصویرلندیرمه‌ اولوب و] اونون چئشیتلندیرمه‌سی آنلامیندا اولا (ایكی چئشیت طعام اولا: 1. اؤلچو و چكی ایله ساتیلان. 2. اؤلچو و چكی‌سیز ساتیلان) بیر حالداكی بیزیم اؤلچوسوز و چكیسیز ساتیلان طعامیمیز یوخدور. ایستیثنا اولماقلا بیچیلمه‌میش اكین، اؤلچو و چكی ایله ساتیلماز.

ایكی چئشید طعامین اولمادیغینا گؤره [و تصویرلندیمه‌نین احتیرازی یوخ بلكه ایضاحی اولدغونا گؤره] بونو نظرده توتماسی چتیندیر. دوشون گینن. (صدالانان قئید یعنی: «یوخسا بیزه اعتیراض اولاراق بئله دئیییله . . .»،  احتیرازی قئید اولماغا اساسلانیردی. احتیرازی اولمایاندا دا ایضاحی اولور و بوتون طعاملار بیر چئشیتدیر.)

والإیراد  على دلالة الصحیحة بالإجمال، أو باشتمالها على خلاف المشهور من عدم تصدیق البائع، غیر وجیه، لأن الظاهر من قوله: " سمیت فیه كیلا "، أنه یذكر فیه الكیل، فهی كنایة عن كونه مكیلا فی العادة، اللهم إلا أن یقال : إن توصیف الطعام بكونه كذلك - الظاهر فی التنویع، مع أنه لیس من الطعام ما لا یكال ولا یوزن إلا  مثل الزرع قائما - یبعد  إرادة هذا المعنى، فتأمل.